Agent nr 1

"Złote Grono" dla Karola Strasburgera jako "Gwiazdy Sezonu" i Nagroda
Publiczności w Łagowie w 1972 roku to wyraz uznania widzów dla filmu
Zbigniewa Kuźmińskiego ("Milczące ślady", "Banda", "Raj na ziemi",
"Sto koni do stu brzegów" i in.). Scenariusz na podstawie książki Stanisława
Strumph - Wojtkiewicza "Agent nr 1" napisał Aleksander Ścibor - Rylski.
Jest to oparta na prawdziwych wydarzeniach historia działającego w Grecji
słynnego asa wywiadu i dywersji, Jerzego Iwanowa - Szajnowicza.
Nieuchwytny agent, za którego głowę hitlerowcy wyznaczyli wysoką
nagrodę, urodził się w Warszawie, w rodzinie Rosjanina i Polki. Jako
kilkuletni chłopiec Jerzy Iwanow - Szajnowicz (w filmie gra tę autentyczną
postać Karol Strasburger) znalazł się w Salonikach, gdy jego matka
po raz drugi wyszła za mąż za Greka. Opanował świetnie języki angielski,
rosyjski, francuski, niemiecki, grecki. Studiował w Belgii i we Francji,
zdobył dyplom inżyniera. Wybuch wojny zastał go w Grecji. Jednym
z ostatnich statków opuścił przybraną ojczyznę, zamierzał wstąpić do
Brygady Karpackiej. Miał ciągle polskie obywatelstwo i paszport, ale
z powodów formalnych nie przyjęto go do polskiego wojska. Nawiązał
wówczas kontakt z placówką wojskową wywiadu brytyjskiego, po
przeszkoleniu w Aleksandrii został w 1941r. przerzucony do Grecji.
Wsławił się wieloma śmiałymi akcjami dywersyjnymi. Był znakomitym
pływakiem, wielokrotnie docierał do stojących na redzie okrętów
niemieckich, przytwierdzał do nich miny magnetyczne i wysadzał
w powietrze. Niszczył zbiorniki paliw bądź dodawał do olejów
samolotowych preparaty, które wywoływały eksplozje silników
w powietrzu. Przekazywał wywiadowi angielskiemu cenne informacje
o ruchach wojsk hitlerowskich w Grecji, konwojach odpływających
do Afryki Północnej, o lotniskach polowych i zakładach pracujących
na potrzeby okupanta. Dwukrotnie po aresztowaniu zdołał zbiec
z gestapo. Ujęty po raz trzeci wraz z najbliższymi współpracownikami
został rozstrzelany 4 stycznia 1943 roku.

Film sensacyjny, 97 min, Polska 1972
Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński
Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski
Zdjęcia: Wiesław Rutowicz
Muzyka: Andrzej Korzyński
Aktorzy: Karol Strasburger, Monika Sołubianka, Stojczo Mazgałow,
Adrianna Andrejewa, Kirił Janew, Barbara Bargiełowska, Aleksander
Iwaniec, Helena Norowicz, Józef Para, Tadeusz Białoszczyński, Piotr
Fronczewski, Zdzisław Tobiasz i inni