TVP Historia - Program TV na niedzielę 05 maja 2024

1821 - zmarł Napoleon Bonaparte;
1939 - słynne przemówienie min. Józefa Becka w Sejmie;
1969 - koniec prac nad Słowinkiem Języka Polskiego pod red. prof. Witolda Doroszewskiego,
1988 - ZOMO złamało strajk w Nowej Hucie;

Zagrożenie. Lato 1424. Henryk Czech (Grzegorz Pierczyński) stawia Jagielle (Sebastian Skoczeń) horoskop i przepowiada mu troje dzieci. Na Wawel docierają wieści, że Zygmunt Korybutowicz samowolnie zebrał wojska i ruszył do Pragi. W karczmie liczą zebrane pieniądze. Jest za mało, by opłacić zeznania Dobka z Bagna (Jędrzej Taranek), które potwierdzą szlachectwo Bdzigosta (Jakub Wieczorek). Hynek (Jakub Zdrójkowski) kradnie marcepan z królewskiej kuchni. Powinno wystarczyć pieniędzy na opłacenie Dobka. Chciwy krewniak składa stosowne zeznanie. Bdzigost jest wolny. Strasz (Paul Matura) próbuje podać Zofii (Maria Pawłowska) zioła poronne, ale Awdokia (Joanna Moro) coś zauważa. Niedoszły zamachowiec sam wypija zioła na poronienie.

Idea założenia zakonu cysterskiego zrodziła się we Francji w XI wieku, kiedy to surowe zasady życia zakonnego znacznie się rozluźniły, a reguła św. Benedykta, z przewodnim mottem ora et labora, czyli módl się i pracuj, przestała być pociągająca. Cystersi, którzy przybyli do Polski w XII wieku, mieli odnowić ideał pracy, modlitwy i ubóstwa. Plan chyba się powiódł, bo na terenie dzisiejszej Polski powstało aż 26 klasztorów męskich i 14 żeńskich. Wśród nich opactwa w Trzebnicy i Kołbaczu. Obydwa pomniki historii na przestrzeni dziejów były wielokrotnie przebudowywane. Obydwa kryją więc relikty dawnych kościołów. W przypadku Trzebnicy, to przede wszystkim późnoromańskie i wczesnogotyckie kamienne detale rzeźbiarsko - architektoniczne. W latach 30. XX w. , podczas prac renowacyjnych wyeksponowano odkryte tu trzy zamurowane średniowieczne portale. Cystersi słynęli z gospodarności i przedsiębiorczości. Henryk Brodaty obficie uposażył trzebnicki klasztor, nadając mu 12 okolicznych wsi. W Kołbaczu zakonnicy oprócz dóbr ziemskich posiadali prawo do połowu ryb w rzekach, jeziorach i Zalewie Szczecińskim. Zajmowali się hodowlą zwierząt, sadownictwem i warzeniem piwa i szybko stali się najbogatszym i najbardziej wpływowym opactwem na całym Pomorzu.

Mija parę lat. Gniewko jest już młodzieńcem. Idąc śladami
Brandenburczyków, znajduje w puszczy zniszczony wóz, zabitych
ludzi i małą Agnieszkę - córkę kaszatelana łęczyckiego. W nocy
przybywa posłaniec z wiciami. Gniewko z Sulisławem ruszają do
obozu książęcego. Zjawia się tam również Hanysz wysłany przez
Krzyżaków na przeszpiegi. Gniewko otrzymuje od Łokietka "Znak
orła" - dowód zaufania księcia. Na jego polecenie udaje się do
chłopów szykujących partyzanckie zasadzki na wroga.


Serial historyczno - przygodowy, 28 min, Polska 1977
Reżyseria: Hubert Drapella
Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski,
Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena
Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Zygmunt
Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista

Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstało ani jedno opracowanie na temat historii polskiej kuchni oraz kuchni na ziemiach polskich, które w systematyczny sposób prezentowałoby istotę i bogactwo kulinarne, jakie otrzymaliśmy do naszych przodków. Jak bogaty jest to świat, niech poświadczą tematy poszczególnych odcinków; odc. 1 Chrzest Polski. Wino, oliwa i post, odc. 2 Kuchnia Jadwigi i Jagiełły, odc. 3 Kuchnia krzyżacka, czyli kiełbasa na Wielki Post, odc. 4 Tajemnica pierwszej polskiej książki kucharskiej, odc. 5 Sprośny sandacz: kuchnia Kopernika, odc. 6 Szczupak po polsku: na podbój Europy.

Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody.
Odc. 3 - "Bliski Wschód". Dawne imperia, pałace, meczety i legendarne place. Przed nami Isfahan, Persepolis, Teheran i Jazd w Iranie. Ale najpierw Wadi - Rum w Jordanii oraz pradawna nabatejska Petra wykuta w skale. Widoki zapierają dech w piersi. Nie jest to zwykła pustynia. Oto Wadi - Rum. Beduini żyją tu od 12 - tu tysięcy lat. Nabatejczycy przyszli do Petry z Jemenu. Surrealizm i absurd. Miasto wykute w skale po środku pustyni. Petra urosła w siłę, ponieważ leżała na przecięciu najstarszych szlaków handlowych. Wożono tędy kadzidło, mirrę i przyprawy takie, jak szafran, pieprz i cynamon. Wtedy były to rzeczy na wagę złota i przyczyniały do rozwoju handlu międzynarodowego. W oczach współczesnych Europejczyków Bliski Wschód to kraje prowadzące bulwersującą politykę, a zarazem kraina baśni i przepychu. Tak naprawdę znajdziemy tu zabytki wielkich cywilizacji oraz kultur jednoczonych i dzielonych przez religie. Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO, które jako jedyne przetrwały próbę czasu. Miejsca, które pamiętają świat pełen różnorodności, a niekiedy i tolerancji. Symbol przeszłości, ale może też nadzieja na lepszą przyszłość.

Film dokumentalny o Wyspach Owczych i heroicznych historiach w tym jednym z najbardziej odległych regionów Europy. Wyspy Owcze na północnym Atlantyku, położone pośrodku Prądu Zatokowego między Szkocją a Islandią, to archipelag osiemnastu zielonych wysp wulkanicznych, na których w ciągu ostatniego tysiąca lat rozwinęła się wyjątkowa kultura. Jako bezpośredni potomkowie wikingów, mieszkańcy Wysp Owczych czują się przywiązani do swoich tradycji i trzymają się zwyczajów, nie tracąc przy tym zalet współczesnego i zglobalizowanego świata - od archaicznej kultury myśliwych i pasterskich po sztukę współczesną. Z najwyższym wskaźnikiem urodzeń w Europie i najniższymi nierównościami społecznymi na świecie, zaledwie pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców Wysp Owczych to wyjątkowy lud żyjący w jednym z ostatnich naturalnych rajów w Europie.

Producent: Vision Airways, NDR, arte

GALERIA WIDMO prezentuje animowaną historię zaginionego pod koniec II wojny światowej
RELIKWIARZA ŚW. KORDULI, arcydzieła sztuki wikińskiej z X wieku, ozdoby skarbca katedry
w Kamieńcu Podolskim.

"Złote Grono" dla Karola Strasburgera jako "Gwiazdy Sezonu" i Nagroda
Publiczności w Łagowie w 1972 roku to wyraz uznania widzów dla filmu
Zbigniewa Kuźmińskiego ("Milczące ślady", "Banda", "Raj na ziemi",
"Sto koni do stu brzegów" i in.). Scenariusz na podstawie książki Stanisława
Strumph - Wojtkiewicza "Agent nr 1" napisał Aleksander Ścibor - Rylski.
Jest to oparta na prawdziwych wydarzeniach historia działającego w Grecji
słynnego asa wywiadu i dywersji, Jerzego Iwanowa - Szajnowicza.
Nieuchwytny agent, za którego głowę hitlerowcy wyznaczyli wysoką
nagrodę, urodził się w Warszawie, w rodzinie Rosjanina i Polki. Jako
kilkuletni chłopiec Jerzy Iwanow - Szajnowicz (w filmie gra tę autentyczną
postać Karol Strasburger) znalazł się w Salonikach, gdy jego matka
po raz drugi wyszła za mąż za Greka. Opanował świetnie języki angielski,
rosyjski, francuski, niemiecki, grecki. Studiował w Belgii i we Francji,
zdobył dyplom inżyniera. Wybuch wojny zastał go w Grecji. Jednym
z ostatnich statków opuścił przybraną ojczyznę, zamierzał wstąpić do
Brygady Karpackiej. Miał ciągle polskie obywatelstwo i paszport, ale
z powodów formalnych nie przyjęto go do polskiego wojska. Nawiązał
wówczas kontakt z placówką wojskową wywiadu brytyjskiego, po
przeszkoleniu w Aleksandrii został w 1941r. przerzucony do Grecji.
Wsławił się wieloma śmiałymi akcjami dywersyjnymi. Był znakomitym
pływakiem, wielokrotnie docierał do stojących na redzie okrętów
niemieckich, przytwierdzał do nich miny magnetyczne i wysadzał
w powietrze. Niszczył zbiorniki paliw bądź dodawał do olejów
samolotowych preparaty, które wywoływały eksplozje silników
w powietrzu. Przekazywał wywiadowi angielskiemu cenne informacje
o ruchach wojsk hitlerowskich w Grecji, konwojach odpływających
do Afryki Północnej, o lotniskach polowych i zakładach pracujących
na potrzeby okupanta. Dwukrotnie po aresztowaniu zdołał zbiec
z gestapo. Ujęty po raz trzeci wraz z najbliższymi współpracownikami
został rozstrzelany 4 stycznia 1943 roku.

Film sensacyjny, 97 min, Polska 1972
Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński
Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski
Zdjęcia: Wiesław Rutowicz
Muzyka: Andrzej Korzyński
Aktorzy: Karol Strasburger, Monika Sołubianka, Stojczo Mazgałow,
Adrianna Andrejewa, Kirił Janew, Barbara Bargiełowska, Aleksander
Iwaniec, Helena Norowicz, Józef Para, Tadeusz Białoszczyński, Piotr
Fronczewski, Zdzisław Tobiasz i inni

Ozyrys i Amon to bogowie, o których słyszał chyba każdy, dzięki turystyce wielu widziało piramidy, nieliczni widzieli złotą maskę Tutenchamona. Współczesny Egipt przyciąga swoimi atrakcjami, ale starożytny Egipt kryje przed nami jeszcze wiele tajemnic, niektóre z nich rozwiążemy w odcinku "Gigantów historii".

Polski wywiad śledzi każdy krok Elzy. Niezależnie od "zwerbowanego" przez nią Madeja, Czarek podsuwa jej inną drogą pocztę między sztabem WP a MSW. Chce wytropić łącznika Elzy z Berlinem. Tymczasem ona sama jedzie do Niemiec. Na granicy rewizja - pozornie rutynowa - wykrywa w jej bagażu ważne dokumenty dotyczące uzbrojenia armii polskiej. Polski wywiad nie przekazywał ich Elzie. Niemiecki też nie wie, od kogo pochodziły. Sąd skazuje Elzę na
15 lat. Madej w Pradze, w hotelu Palace, wymienia dokumenty sztabu WP na dolary. Potem schodzi do baru, gdzie obserwują go ucharakteryzowani Czarek
i Zygmunt. Przez moment pojawia się w barze Relke. Czarek ukrywa przed nim twarz.

Duszą i twarzą tej niezwykłej podróżniczej serii jest brytyjski podróżnik Levison Wood, który próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym dzisiaj jest Arabia. Okazuje się krainą kontrastów, nie tylko krajobrazowych. Kraje pogrążone w chaosie sąsiadują z dobrze prosperującymi, enklawy nowoczesności ze średniowieczem. Bijące w oczy bogactwo z ludźmi, którzy stracili wszystko i żyją na śmietniskach. Film jest po trosze etnograficzny, bo naszego podróżnika interesuje wszystko. Zachwyca się naturą, ale nie arabskim stylem rządzenia. Zagaduje młodych, a nawet kobiety (po uzyskaniu zgody ich mężów lub ojców). Nie rezygnuje z pomocy miejscowych przewodników. W pierwszym odcinku Wood w dwa tygodnie przemierza Irak, a raczej to, co z niego zostało po amerykańskiej interwencji i serii wojen domowych - od północnej części, kontrolowanej przez Kurdów po rozlewiska Szatt al - Arab. Nie jest to bezpieczna podróż, na drogach są gęsto ustawione blokady i posterunki kontrolne, spać można tylko w militarnych bazach. Oprócz żołnierzy regularnych armii Anglik spotyka oddziały ochotników. Jest świadkiem strzelaniny i zdobywania wioski opanowanej przez ISIS. Często filmuje z ukrycia. Podczas przechadzki po ruinach starej części Mosulu znajduje nieużywaną kamizelkę terrorysty samobójcy, rozmawia ze snajperem, który ma na koncie 343 zabitych wrogów (tydzień później sam zostaje odstrzelony), zagląda do piwnicy, w której ukrywał się Saddam Husajn. Drugi odcinek ma zupełnie inny charakter. Przemknąwszy przez Kuwejt, Brytyjczyk objeżdża Półwysep Arabski. Zwiedza Oman, zwany klejnotem Arabii. Robi zakupy na targowiskach, przebiera się za Beduina, wspina się na najwyższą górę, częściowo na wielbłądzie, częściowo na własnych nogach przemierza 250 kilometrów przez pustynię. Granicę ogarniętego wojną domową Jemenu przekracza nieoficjalnie, jednak droga na zachód jest zamknięta. W trzecim odcinku Wood omija tereny kontrolowane przez zwaśnione plemiona, gangi kryminalistów i Al - Kaidę drogą morską, na zaszczurzonym statku z hinduską załogą, lękliwie wyglądającą piratów. Nieplanowany wcześniej tranzyt przez Róg Afryki - Somalię i Dżibuti kończy w Arabii Saudyjskiej - kolebce arabskiej cywilizacji. Rząd przydziela mu opiekuna, który czujnie przysłuchuje się jego rozmowom. Podróżnik zagląda do wiosek, gdzie nawet dzieci noszą sztylety - symbole prestiżu i niezależności. Gościnni gospodarze częstują go mlekiem wielbłąda, kultywują dawne obyczaje, równocześnie są aktywni na Instagramie. Wood spotyka młodych ludzi, zafascynowanych Zachodem i pielgrzymów, zmierzających do Mekki. Wizytuje opuszczone miasteczko, którego mieszkańcy przenieśli się do nowoczesnych wieżowców i stację kolejową, gdzie słynny Lawrence z Arabii, dokonał pierwszego sabotażu. W Jordanii przemierza malowniczą skalistą pustynię Wadi Rum.

Produkcja: Blackmane Media Ltd.

Film Sidneya Lumeta z założenia miał być efektowną superprodukcją w stylu retro, z gwiazdorską obsadą i wysmakowaną plastycznie oprawą kostiumowo - scenograficzną. Reżyserowi rzeczywiście udało się zgromadzić na planie filmowym same gwiazdy, wystarczy wymienić Alberta Finneya w roli sławnego detektywa Poirota z gładko zaczesanymi włosami i nieco śmiesznym, zakręconym wąsem, czy Lauren Bacall, Johna Gielguda, Anthony'ego Perkinsa oraz Ingrid Bergman, która za drugoplanową kreację szwedzkiej misjonarki otrzymała Oscara. Wprawdzie padło dużo słów krytycznych na temat kosztownego przedsięwzięcia, jakim było "Morderstwo...", nie zabrakło jednak ocen najwyższych. Spodobali się nie tylko aktorzy, recenzenci z uznaniem pisali też o żywej narracji i dynamicznej konstrukcji filmu oraz szczególnej dbałości o realia epoki.
Film otwiera paradokumentalna relacja z dramatycznych wydarzeń, jakie miały miejsce w latach 20. w Ameryce. Chodzi o nigdy nie wyjaśnioną sprawę morderstwa małej Daisy Armstrong, a następnie tajemniczej śmierci jej rodziców i samobójstwa francuskiej pokojówki, którą policja podejrzewała o udział w przestępstwie. Akcja przenosi się wiele lat później. Jest rok 1930. Do pociągu relacji Stambuł - Calais usiłuje wsiąść w ostatniej chwili słynny belgijski detektyw, Hercules Poirot. Dzięki wstawiennictwu dyrektora linii kolejowej, spóźniony pasażer otrzymuje miejsce w wagonie sypialnym. Tym samym ekspresem podróżują: amerykański milioner Ratchett z sekretarzem i służącym, starzejąca się księżna i jej pokojówka oraz gadatliwa Amerykanka, szwedzka misjonarka, węgierski dyplomata i jego świeżo poślubiona żona, a także angielska nauczycielka i pułkownik Arbuthnot z Indii. Już pierwszego dnia wspólnej podróży Ratchett wyjawia z trwogą detektywowi, że ktoś czyha na jego życie, ale Hercules lekceważy sprawę. Nocą milioner istotnie zostaje zamordowany. Detektyw Poirot rozpoczyna śledztwo. Przesłuchuje kolejno wszystkich pasażerów. Szybko wychodzi na jaw prawdziwa tożsamość Ratchetta, który naprawdę nazywa się Cassetti. To właśnie on przed laty kierował porwaniem Daisy i jest odpowiedzialny za śmierć kilku osób. Dlatego musiał uciekać z Ameryki. Ale kto go zabił? Hercules Poirot rozwiązuje zagadkę.
(MURDER ON THE ORIENT EXPRESS)

W tym wydaniu jeden dzień z życia właściciela pierwszych na Ukrainie sklepów z bronią i prywatnych
zakładów produkujących amunicję. Bohater reportażu - Jurij - uzbraja myśliwych, sportowców i ludzi
potrzebujących obrony. Jest także właścicielem kilku strzelnic pod Kijowem, na których spędzają wolny
czas elity z kręgu biznesu i polityki.