TVP Historia - Program TV na sobotę 04 maja 2024

1626 - Holendrzy kupili Manhattan od Indian;
1956 - ukazał się pierwszy tom utworów Marka Hłaski;
1981 - premiera "Misia" Stanisława Barei;
1988 - nowa forma protestu studenckiego na KUL;

Jawne i tajne. Wiosna 1424. Wawel cieszy się na wieść o ciąży królowej Zofii (Maria Pawłowska). Jagiełło (Sebastian Skoczeń) z tej okazji mianuje Jana Szafrańca (Dariusz Toczek) na stanowisko kanclerza koronnego, a Stanisława Ciołka (Daniel Mosior) na urząd podkanclerza koronnego. Ochmistrzem królowej zostaje Wojciech Malski (Wiktor Korzeniewski). Do Witolda (Michał Chorosiński) dociera poselstwo dwóch królów, by zabiegać o względy dla księcia Bogusława oraz tajne poselstwo od Jagiełły, by zwlekał z decyzją. Tymczasem Świdrygiełło (Michał Chruściel) zaczyna spiskować z Zygmuntem Korybutowiczem (Mikołaj Chrostowski). Nowy krewniak Bdzigosta (Jakub Wieczorek) pojawia się w Krakowie. To Dobek z Bagna (Jędrzej Taranek) - skąpiec, który chce zapłaty za swoje zeznania. Jan Strasz (Paul Matura) dostaje nowe zadanie. Szpieg Zdenek (Mateusz Trembaczowski) przekazuje mu rozkaz - królowa nie może urodzić. Strasz płaci mieszczce Jolancie (Ewa Bonecka), aby ta kupiła od Grety (Iwona Katarzyna Pawlak) zioła poronne.

Jadwiga Andechs, żona Henryka Brodatego, księcia Śląska, już za życia cieszyła się opinią świętości. "Interwencja świętej", a może nawet cud za jej wstawiennictwem również miał miejsce za jej życia. Śląska księżna przekonała bowiem Konrada Mazowieckiego do uwolnienia jej męża - najpoważniejszego konkurenta mazowieckiego władcy. W jaki sposób tego dokonała, możemy się jedynie domyślać. Jak i tego, co na najmożniejszych piastowskich dworach jadano w pierwszej połowie XIII wieku.

W odcinku poświęconym filmowi "Ogniem i mieczem" widzowie znajdą m.in. odpowiedzi na pytania, dlaczego Izabella Scorupco nie mówi z kresowym akcentem, dlaczego zakończenia powieści Sienkiewicza
i filmu Hoffmana różnią się, a także jak naprawdę przebiegała bitwa pod Żółtymi Wodami?

GALERIA WIDMO prezentuje animowaną historię zaginionego pod koniec II wojny światowej
RELIKWIARZA ŚW. KORDULI, arcydzieła sztuki wikińskiej z X wieku, ozdoby skarbca katedry
w Kamieńcu Podolskim.

Sulisław wychowuje Gniewka na swoim dworze. Na wieść o buncie
niemieckiego mieszczaństwa w Krakowie rycerz spieszy z pomocą
Łokietkowi, zostawiając swego podopiecznego w siedzibie starosty
wielkopolskiego. Chłopak jednak ucieka i samotnie wędruje do Krakowa.
Dochodzi do pierwszego spotkania Gniewka z Hanyszem. Zdrajca
w przebraniu mnicha zamordował wysłannika dworu - archidiakona,
by zdobyć pierścień ze znakiem najwyższej władzy kościelnej.
Gniewko odstrasza Hanysza i znajduje przy płaszczu zamordowanego
zapinkę z takim samym znakiem.

Serial historyczno - przygodowy, 29 min, Polska 1977
Reżyseria: Hubert Drapella
Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella
Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski,
Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman,
Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk,
Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech
Alaborski, Henryk Bista

W Krakowie Hanysz uprowadza Gniewka i odbiera mu zapinkę.
Tylko przypadek ratuje chłopca od śmierci. Wtrącony do lochu,
szczęśliwie wydostaje się na wolność kanałem wodnym.


NIEZAŁATWIONE RACHUNKI
Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1977
Reżyseria: Hubert Drapella
Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski,
Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman,
Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk,
Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech
Alaborski, Henryk Bista

Położona na północnym Atlantyku, między Grenlandią a Norwegią, Islandia jest wulkaniczną wyspą o wspaniałej, surowej przyrodzie, unikalną w skali świata. Dlaczego ludzie zdecydowali się skolonizować Islandię? To odległa, zimna wyspa, targana nieustannymi wiatrami i działaniem sił natury, które są burzliwe i często przerażające. To ogrom niezwykłych krajobrazów, jakby wyrzeźbionych przez brutalnego olbrzyma. Majestatyczne pejzaże Islandii są wynikiem intensywnej działalności wulkanicznej. Na wyspie znajduje się prawie 100 aktywnych wulkanów. Islandzka ziemia to w dużej mierze lawa, żużel i popioły. To raj dla wulkanologów, ale piekło dla rolników. Dawna Islandia była żyzna i zalesiona. Największą z plag wyspy pozostaje erozja. Islandczycy wiedzą, że ich wyjątkowa przyroda jest cennym darem, dlatego starają się nie eksploatować nadmiernie jej zasobów. Islandia jest klejnotem natury, który ludzie powinni chronić za wszelką cenę.

Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii.
Odcinek piąty zabierze nas do Luksemburga, państwa położonego w Europie Zachodniej. Graniczy ono z Francją od południa, Niemcami od wschodu i z Belgią od zachodu i północy. Jest państwem członkowskim Unii Europejskiej oraz NATO. Główne ośrodki turystyczne: miasto Luksemburg, Vianden oraz dolina rzeki Mozeli i Ardeny. Serce Europy. Centrum polityczne. Władza i pieniądze. Tak znamy Luksemburg. Jednak ta minimonarchia to również różnorodne krajobrazy. Bajkowe lasy na północy i urokliwa dolina Mozeli na południowym wschodzie. Skalne olbrzymy w Małej Szwajcarii i jezioro zaporowe na rzece Sure na zachodzie. A przede wszystkim ludzie, którzy ten kraj kształtują i żyją w harmonii z otoczeniem. Którzy chronią to, co im drogie. Naturę.

2 - częściowa seria dokumentalna. Co łączy powstanie i upadek Cesarstwa Rzymskiego, wojnę trzydziestoletnią i renesans? Na wszystkie te zjawiska miały wpływ ekstremalne warunki pogodowe. Jeśli spojrzymy na historię ludzkości w świetle zmiennego klimatu Ziemi, możemy odkryć podobieństwa, wyciągnąć zaskakujące wnioski i wyjaśnić niektóre historyczne zagadki. Ten dwuczęściowy film łączy nauki przyrodnicze i historię. To podróż od czasów samego wielkiego wybuchu do wybuchów wulkanów na Islandii z porywającą narracją, która odkrywa mało znane powiązania między klimatem Ziemi a ważnymi wydarzeniami historycznymi. Czy te ekstremalne zjawiska pogodowe to rzeczywiście fenomen XXI wieku? A może klimat determinuje losy ludzkości od czasu, gdy płazy wyszły na ląd?

Produced by Story House Productions for ZDF and ZDF Enterprises

Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstało ani jedno opracowanie na temat historii polskiej kuchni oraz kuchni na ziemiach polskich, które w systematyczny sposób prezentowałoby istotę i bogactwo kulinarne, jakie otrzymaliśmy do naszych przodków. Jak bogaty jest to świat, niech poświadczą tematy poszczególnych odcinków; odc. 1 Chrzest Polski. Wino, oliwa i post, odc. 2 Kuchnia Jadwigi i Jagiełły, odc. 3 Kuchnia krzyżacka, czyli kiełbasa na Wielki Post, odc. 4 Tajemnica pierwszej polskiej książki kucharskiej, odc. 5 Sprośny sandacz: kuchnia Kopernika, odc. 6 Szczupak po polsku: na podbój Europy.

Na płynącym do Włoch statku sanitarnym Franek zostaje zdemaskowany przez dezertera - faszystę. Grozi mu sąd wojenny. Udaje mu się zdobyć niemiecki mundur i uciec. Od urodziwej Włoszki Mirelli dostaje cywilne ubranie. Niemiecki mundur odrzuca ze wstrętem wprost na głowę jakiegoś hitlerowca. Z samolotu wiozącego go jako niemieckiego dezertera na front wschodni, wyskakuje na spadochronie i ląduje w Polsce. Dostaje się do oddziału partyzanckiego, który idzie na pomoc żołnierzom Wojska Polskiego.

Początek maja 1945 roku. Ostatnie dni wojny w Europie: zdobycie Berlina,
osiągnięcie Łaby przez żołnierzy 4.i 6. Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego,
zajęcie największej niemieckiej bazy wojennej Wilhelmshaven przez Pierwszą Dywizję
Pancerną gen. Maczka, kapitulacja Festung Breslau, wyzwolenie obozu jenieckiego
w Stuttgarcie, działania bojowe w ramach operacji praskiej...
To także pierwsze powojenne obchody świąt 1 i 3 maja na ziemiach polskich,
zorganizowanie pierwszej po wojnie wystawy w warszawskim Muzeum Narodowym
zatytułowanej "Warszawa oskarża", pierwsze potwierdzone wiadomości o aresztowaniu
szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Co oznaczał koniec wojny
dla żołnierzy Armii Krajowej? Jak przeżywali go żołnierze gen. Maczka, a jak uczestnicy
szturmu na Berlin? Jaka była reakcja zwykłych mieszkańców Warszawy, a jaka sierot
polskich, które wiadomość o bezwarunkowej kapiltulacji Niemiec usłyszały na dalekiej
Syberii?
W filmie Zofii Kunert mówią o tym między innymi: prof. Władysław Bartoszewski,
gen. Michał Gutowski, Zbigniew Mieczkowski, Elżbierta Kotarska, płk Jan Duda.

Nawet ci najmniej zainteresowani historią rodacy musieli słyszeć o polskich wojnach toczonych z Turkami i Tatarami. Zadbał przecież o to Henryk Sienkiewicz i Jerzy Hoffman. Zaś nazwiska Wołodyjowskiego, Ketlinga czy Zagłoby budzą jednoznaczne skojarzenia z rycerzami broniącymi naszych kresów przed najeźdźcami spod znaku półksiężyca, którzy w 1672 roku zapędzili się aż tutaj - pod Narol!

O modzie i urodzie. Przepis z 1468 roku zabraniał mieszkańcom Krakowa naśladowania ubiorów dworu królewskiego, co wskazuje, że dwór z pewnością był ośrodkiem kształtującym modę, a zakazy te niejednokrotnie łamano. Każda mieszczka marzyła o tym, by wyglądać jak królowa. W średniowieczu nie kupowano gotowych strojów. Suknie kobiety szyły w dużej mierze same. Wycinały i fastrygowały, ozdabiały haftem, a krawiec wykańczał. Każdy dwór miał własny kolor, w którym dominowały szyte stroje. Na dworze Jagiełły modne były czernie i brązy, a do tego srebrne i złote dodatki. Dwór jego młodszego syna, Kazimierza Jagiellończyka, najchętniej odziewał się w czerwień. Suknie polskich królowych nie odbiegały zapewne od europejskich, jeśli chodzi o jakość tkanin i wspaniałość dodatków. Średniowiecze preferowało smukłe sylwetki, które podkreślano obcisłym strojem. Dbałości o sylwetkę sprzyjały także częste kąpiele, dla higieny i dla gładkiej skóry, która była oznaką wysokiego urodzenia. Niewiasty stosowały rozmaite maseczki i płyny - tonik z kwiatu lipy, szałwii oraz rozmarynu. Gładka cera była oznaką luksusu i dobrego pochodzenia. Przyzwoite kobiety nie stosowały makijażu. Tylko dziewki wszeteczne uciekały się do takich sztuczek. Aby rozjaśnić cerę używały bielidła sporządzonego ze zmielonej i wymieszanej z wodą pszenicy, policzki nacierały na przykład sokiem z buraka, a brwi przyciemniały węgielkiem. Włosy były ważnym elementem kobiecej urody. Powinny być zdrowe, miękkie, lśniące i oczywiście długie. Po 15 roku życia, jeśli oczywiście wcześniej kobieta nie wyszła za mąż, zaplatano jej warkocz, a im był on grubszy i dłuższy, tym większy stanowił powód do dumy. Panna mogła nosić głowę odkrytą, chociaż włosy powinny być w jakiś sposób splecione lub upięte. Kiedy wyszła za mąż, jej włosy mogły być widziane w pełnej okazałości tylko przez męża. Chowano je pod tak zwaną nałęczką, czyli chustą, welonem lub siatką. Panowie rzadko nosili sumiaste wąsy, niektórzy zapuścili brody, ale większość miała długie włosy.

Aby polski wywiad mógł podsunąć Abwehrze jako agenta porucznika Sylwka Madeja, Graba oznajmia Zimmerowi, że jego kolega ze Sztabu WP w Krakowie leczy się w sanatorium. Polski wywiad spreparował chorobę Wałygi jako podstęp, tymczasem istotnie ciężko chory porucznik umiera. Abwehra daje się
złapać na Madeja. Berlińska centrala Relke ma w Warszawie agenta, ps. "Monat". Zna on Madeja, jego hulaszczy tryb życia i rosnące (na polecenie Czarka) długi. Elsa Gurke (Szarotka) lokuje się w Warszawie i przyjmuje pracę w zakładzie fotograficznym. Polski wywiad obserwuje nagły i krótki pobyt Hoffmana
z berlińskiej centrali, który spędza czas sam. Z ulicy do hotelu zabiera prostytutkę, potem wyjeżdża. Nikt nie zna sfotografowanej prostytutki Elsy. Ale na innym zdjęciu Relke mija Hoffmana. Wieczorem w klubie oficerskim krąży wieść, że Madej jest niewypłacalny, obecna tam Elsa bez trudu go uwodzi.
Po miłosnej nocy proponuje mu 15 000 dolarów za współpracę z Abwehrą.

Ian Fleming, autor cyklu powieści o przygodach Jamesa Bonda, był człowiekiem o słabych nerwach. Kiedy przedstawiono mu Seana Connery'ego jako kandydata na superagenta 007, ponoć zemdlał. Tymczasem Connery okazał się Bondem idealnym, tyle że - jak na wymagania producentów - mało wytrwałym. Na szóstą propozycję zagrania tajnego agenta odpowiedział "nie", dzięki czemu George Lazenby, australijski gwiazdor reklamówek, na chwilę został idolem, zagrawszy Bonda w filmie "W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości". Jednak producenci nie ustawali w poszukiwaniach bardziej pasującego następcy, a jednocześnie próbowali jeszcze raz skusić Connery'ego. Aktor przystał w końcu na ich prośby, zarzekając się, że "Diamenty" będą jego ostatecznym pożegnaniem z rolą Bonda. Wbrew tym stanowczym zapowiedziom, w 1983 r. Connery uległ ponownie namowom producentów i wystąpił w jeszcze jednym filmie z tej serii pod znamiennym tytułem "Nigdy nie mów nigdy". Rozprawiwszy się ostatecznie ze swym śmiertelnym wrogiem Ernstem Stavro Blofeldem, James Bond przyjmuje kolejne zlecenie. Ma wyjaśnić przyczyny zwiększonego przemytu diamentów z Afryki Południowej do USA oraz związanych z tym kilku morderstw. Jednocześnie wiadomo, że przemycane kamienie nie pojawiają się na rynku, co oznacza, że tajemniczy nabywca gromadzi je w sobie tylko wiadomym celu. Podając się za znanego pasera Petera Franksa, Bond udaje się do Amsterdamu, gdzie kontaktuje się z Tiffany Case, równie ponętną co przedsiębiorczą pośredniczką w nielegalnym handlu kosztownościami. Z jej polecenia przewozi dużą ilość skradzionych diamentów do Los Angeles, a stamtąd do Las Vegas w trumnie zawierającej zwłoki prawdziwego Petera Franksa. Na miejscu okazuje się, że diamenty są fałszywe, ale w hotelu czeka już na Bonda Tiffany. Dziewczyna proponuje mu, by wspólnie oszukali przemytniczą szajkę i podzielili się powierzonymi jej klejnotami. Kłopot jednak w tym, że adresat cennego depozytu, ekscentryczny miliarder Willard Whyte, również nie ma zamiaru rezygnować z brylantów. Jeden z jego współpracowników, Bert Saxby, wykrada diamenty ze skrytki na dworcu, gdzie ukryła je Tiffany. James Bond i panna Case podążają jego śladem. "Diamenty są wieczne" był - zdaniem krytyków - najbardziej udanym filmem z bondowskiej serii od czasu "Goldfingera". Zasługa to nie tyle wyjątkowo skomplikowanego scenariusza czy sprawnej reżyserii Guya Hamiltona, twórcy także wspomnianego "Goldfingera", co sposób potraktowania roli przez Seana Connery. Bond idealny w jego wydaniu sięgnął tutaj szczytu - Connery konsekwentnie ośmiesza te cechy charakteru superagenta, które zadecydowały o jego ogromnym powodzeniu. W "Diamentach" Bond jest nie tylko męski, ale wręcz samczy, równie często jest bity, jak zwycięża, posługuje się specjalnymi gadżetami, wykonanymi specjalnie z myślą o nim i doskonale czuje się nawet w skradzionym pojeździe księżycowym. Wreszcie, ładuje się w najcięższe tarapaty, ale z pułapki bez wyjścia wyciągają go przeciwnicy. Ten lekko kpiący nastrój udzielił się także reżyserowi, który dzieli powikłany scenariusz na niemal niezależne od siebie sekwencje, ilustrujące klasyczne chwyty filmu szpiegowskiego, wzbogaconego o elementy science fiction, melodramatu i komedii sensacyjnej. Na uwagę zasługuje też strona muzyczna filmu. Tradycją bondowskiej serii były od początku pisane specjalnie do każdego odcinka przebojowe piosenki. Siódmy film z tego cyklu otwiera utwór "Diamonds Are Forever" w brawurowym wykonaniu Shirley Bassey.

Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana.

Podczas wypoczynkowego pobytu z Anią w Krynicy Tulipana rozpoznaje matka Gosi. Oboje uciekają przed milicją. Ania już wie, że interesy Jurka nie są w porządku. Dziewczyna wraca do rodziców, rodzi dziecko. Tulipan zjawia się w ich domu, daje pieniądze na utrzymanie Ani i dziecka. Zyskuje nawet sympatię jej ojca. Wydobywa ukryte złoto, aby kupić pensjonat. Ojciec Ani przechwytuje pieniądze w decydującym momencie i kupuje pensjonat na swoje nazwisko. Tulipan nakłania go do kolejnych transakcji, aby w końcu umknąć z milionami i z Anią. Młodzi jadą do Warszawy. Ania tęskni do dziecka. Tymczasem Jurek nie próżnuje. Następną jego ofiarą zostaje młodziutka sprzedawczyni sklepowa, Kasia. Jurek pozyskuje jej zaufanie, spędza z nią noc, podprowadza jej klucze i obrabia sklep. Kasia zostaje skazana, trafia do więzienia. Jej brat Zbyszek przysięga Tulipanowi zemstę.

Z Jakucka do Magadanu prowadzi tzw. Trakt Kołymski - dwa tysiące kilometrów niebezpiecznej drogi.
Do dziś w centralnym punkcie Jakucka stoi pomnik wodza Października. Sama postać wyraźnie wskazuje
kierunek marszu, ręka wyprostowana, oczy groźnie i przenikliwie spoglądają na Wschód. Drugi Lenin nieco
później stanął w Magadanie. Ten schował ręce w kieszeniach, nie pokazuje już dalszego kierunku marszu,
wszak za nim już tylko ocean. Autorzy reportażu odbywają tę podróż, pokonują trasę, na którą dziś zapuszczają
się tylko najwięksi śmiałkowie. Drogę znaczą mogiły, pomniki szoferów, którzy tu ponieśli śmierć, bo Trakt
zbiera swe żniwo do dziś.
W drodze poznają historię leżących wokół niej miasteczek, osad. Wszystkie związane są z funkcjonującymi
tu jeszcze pół wieku temu obozami pracy przymusowej - łagrami. Podążają śladami pionierów, odkrywców
Kołymy. W reportażu wykorzystują archiwalne zdjęcia prezentujące sukces sowieckiej władzy w ujarzmianiu
dzikiej przyrody. Jak wiadomo, ów sukces kosztował na samej Kołymie życie co najmniej trzech milionów ludzi.

Reportaż poświęcony jednej z wielkich budów socjalizmu - Kanałowi Białomorskiemu.
Za Stalina połączył Morze Białe z Bałtykiem.
Inwestycja, choć oddana w terminie, nie miała żadnego sensu gospodarczego,
droga wodna była nieprzydatna. Przy budowie śmierć poniosły dziesiątki tysięcy
ludzi, bardzo wielu Polaków. Kanał jest przykładem stalinowskiej paranoi i po latach
niemal w całości zarósł. Życie ludzkie poszło na marne. Po wielu latach jest szansa,
by odtworzyć tamtą historię.

Bohaterem filmu dokumentalnego z cyklu "Polacy" jest Kazimierz Karabasz - reżyser, dokumentalista.
W filmie znajdą się wypowiedzi bohatera oraz jego przyjaciół i pracowników, m.in. profesora Jerzego
Bossaka i Stanisława Niedbalskiego. Zobaczymy także fragmenty filmów zrealizowanych przez Kazimierza
Karabasza: "Gdzie diabeł mówi dobranoc", "Ludzie z pustego obszaru", "Ludzie w drodze", "Muzykanci",
"Węzeł".