TVP Historia - Program TV na sobotę 18 maja 2024

1897 - pojawił się wampir Dracula jako bohater książki Abrahama Strokera;
1935 - pogrzeb marszałka Józefa Piłsudskiego;
1944 - zdobycie Monte Cassino;
1972 - wielka wystawa Joan Miro w Grand Palace;

W tym odcinku bohaterem jest muzyka. Odcinek zaczyna się od sceny w Hotelu George. Kamera pokazuje budynek
i prowadzi nas od recepcji do pokoju nr 1, który poświęcony został pieśniarzowi Janowi Kiepurze. Artysta mieszkał
w tym właśnie pokoju, a z balkonu śpiewał do zgromadzonej przed budynkiem publiczności. W scenie również
ujęcia ikonograficzne oraz pieśni Kiepury. Dr Joanna Pacan - Świetlicka, przewodnik po Lwowie i muzykolog,
opowiada o Kiepurze, a także o jego narzeczonej Zofii Batyckiej, przedwojennej aktorce i miss Polonia. Następnie
kamera wraz z narratorką przenosi się na Cmentarz Łyczkowski, gdzie jest pochowany m.in. Stanisław Niewiadomski,
kompozytor popularnych pieśni patriotycznych. Narratorka snuje opowieść o nim, a następnie o innych tradycjach
muzycznych Lwowa.
Ponadto fragmenty filmu Anny Gordijewskiej na temat Teatru Polskiego we Lwowie. Jego reżyser Zbigniew Chrzanowski
opowiada m.in. o Teatrze Skarbkowskim, a także o Teatrze Polskim i jego powojennych tradycjach. Kolejna sekwencja
dotyczy Opery Lwowskiej. Tu narratorem jest Artur Grossman (przewodnik po Lwowie, badacz historii przedsiębiorczości).
Opowiada o budowie gmachu oraz o jego gwiazdach, m.in. Salomei Kruszelnickiej. Sekwencja zbudowana z ujęć filmowych
opery, fragmentów spektaklu, kuluarów, ikonografii oraz w offie nagrań solistów.
Wiera Szerszniowa (przewodniczka i nauczycielka historii) opowiada o moralności Pani Dulskiej Zapolskiej w kontekście
teatralnej kreacji Anny Gostyńskiej. Towarzyszą tej opowieści nagrania z Radia Lwów fragmentów dramatu Zapolskiej,
którego akcja początkowo działa się we Lwowie. Kolejny fragment filmu Anny Gordijewskiej o Teatrze Polskim we Lwowie
wprowadza temat samego Teatru Polskiego. Aktorka tej sceny, Jadwiga Pechaty, opowiada o swojej w nim karierze,
a także o specyfice i losach tej placówki. Ilustrują tę opowieść materiały ikonograficzne plakaty i fotografie, a także
fragmenty nagrań spektakli oraz newsy z Kuriera Lwowskiego. Odcinek kończy ujęcie z filmu Gordijewskiej, które przechodzi
na kolejną sekwencję filmową ukazująca współczesny Lwów: ulice, ludzie, tramwaje.

Cykl o pięciu Polkach: Halinie Szwarc, Władysławie Macieszynie, Helenie Marusarzównie, Wandzie Gertz, Halinie Szymańskiej, których młodość i dojrzewanie przypadły na czasy wojenne. To pięć filmowych opowieści o poświęceniu, walce, determinacji i bezinteresownym oddaniu dla Ojczyzny. To historie bohaterek z dalszych rzędów, o których nie wspominają szkolne podręczniki, a które zasługują na przybliżenie ich dokonań.
Helena Marusarzówna (1918 - 1941), w okresie przedwojennym wielokrotna mistrzyni Polski w narciarstwie alpejskim, w czasie wojny kurierka tatrzańska, aktywna uczestniczka konspiracji. Zamordowana przez gestapo po brutalnym śledztwie, pomimo tortur nikogo nie wydała.

Gwóźdź z krzyża Chrystusa. Rok 1425. Do Krakowa, na chrzest królewicza Władysława (Kamil Winerowicz - Stanik), jedzie biskup Ostii (Zbigniew Moskal), wysłannik papieża z cenną relikwią - gwoździem z krzyża. Skrzyneczka z relikwią ginie. Na szczęście cudownie się odnajduje. Król (Sebastian Skoczeń) i królowa Zofia (Maria Pawłowska) zapowiadają procesję z relikwią. Zbigniew Oleśnicki (Przemysław Stippa) i Jan Głowacz (Mateusz Weber) już planują, że szlachta złoży hołd małemu królewiczowi w zamian za nowe przywileje. Jadwiga (Maja Szopa) jest posądzona o złe intencje wobec przyrodniego brata. Nie przychodzi więc na jego chrzest. Na chrzcie nie ma także Zbigniewa z Brzezia (Marcin Piętowski). Marszałek umiera. W ostatnich słowach ostrzega króla przed politycznym apetytem Oleśnickiego.

"Chociaż otok ma różowy, jest to jednak pułk bojowy" śpiewano o 13. Pułku Ułanów Wileńskich. O bojowym duchu litewskiej formacji przekonała się bolszewicka kawaleria idąca na Warszawę w lipcu 1920 roku, ponosząc pod Janowem na Podlasiu całkowitą klęskę. Kuchnia znad Wilejki.

Gniewko pokonuje w walce ścigających go Krzyżaków
i przybywa na dwór Kazimierza.
Hanysz, który przebywa na dworze jako doradca
królewicza, powiadamia Krzyżaków o sytuacji. Obarczony
zostaje specjalną misją - musi porwać Gniewka, który
znając tajne plany Zakonu, jest dla Krzyżaków szczególnie
niebezpieczny.

Serial historyczny, przygodowy, 27 min, Polska 1977
Reżyseria: Hubert Drapella
Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella
Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski,
Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman,
Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk,
Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech
Alaborski, Henryk Bista

Hanysz, który znalazł się z powrotem w Łęczycy,
towarzyszy kasztelanowi i jego córce w podróży. W drodze
napotykają zasadzkę krzyżacką - w walce ginie kasztelan,
a Agnieszka dostaje się do niewoli. Hanysz powoduje
pozorne jej uwolnienie, licząc, że ściągnie w zasadzkę Gniewka.

Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1977
Reżyseria: Hubert Drapella
Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski,
Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman,
Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk,
Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech
Alaborski, Henryk Bista

Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku pierwszym - Lublana. Rzeka Ljubljanica opływa stare miasto Lublany, którą z powodu dużej liczby mostów nazywa się Małą Wenecją. Tu styl śródziemnomorski spotyka się z austriackim. Stolica Słowenii to jedna z najmniejszych stolic Europy. Ma tylko trzysta tysięcy mieszkańców. Od dziesięciu lat barokowe stare miasto to jeden wielki deptak. W roku 2016 Komisja Europejska nadała Lublanie tytuł Zielonej Stolicy Europy. Świt podkreśla piękno miasta. Rzeka obejmuje stare miasto jak zielona aorta. Rośnie tu dużo drzew, a brzegi łączy wiele mostów. Kto lubi spokój, musi wcześnie wstawać. Bary i kawiarnie nazywa się salonem Lublany. Historia miasta zaczyna się około 5 tysięcy lat temu. W dolinie osiedlały się różne ludy. Od XIV wieku Słowenia należała do Cesarstwa Habsburgów, po pierwszej wojnie światowej weszła w skład Jugosławii, w czerwcu 1991 roku ogłosiła niepodległość, a Lublana została jej stolicą. Od 2004 r. Słowenia jest w Unii Europejskiej. Barokowa architektura, czystość ulic i placów nadają miastu spokojny charakter; ta młoda stolica stawia na równowagę ekologiczną. W centrum nie ma samochodów, więc atmosfera jest wyjątkowa.

Cykl dokumentalny BBC Studios o największych rzekach na świecie: Amazonce, Nilu, Missisipi. Będzie to niezwykła podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Przy użyciu nowoczesnych technologii filmowania zobaczymy te rzeki z lotu ptaka i ze szczegółami, których nigdy dotąd nie widziano. Prześledzimy te wodne arterie od ich źródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańskich mieszkańców Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi.
Nil, najdłuższa rzeka świata. Płynie od równika przez Afrykę Północą do Morza Śródziemnego, mijając zadziwiające, ukryte krainy. Zmienia swe oblicze na każdym z licznych zakrętów w czasie wędrówki liczącej 6650 kilometrów. Dała początek wielkim cywilizacjom. Jej wody sprowadzają życie na obszary, które inaczej byłyby pustkowiem. Źródła Nilu przez tysiące lat spowijała tajemnica. Starożytni Grecy dopatrywali się początków rzeki w mitycznych Górach Księżycowych, dziś utożsamianych z potężnym masywem górskim Ruwenzori. Górujące nad Demokratyczną Republiką Konga i Ugandą to najwyżej położone i najbardziej widowiskowe źródło Nilu. Nazywano Nil matką wszystkich ludzi i wychwalano cudowne zdolności rzeki do tworzenia życia wszędzie tam, gdzie bez wody nie mogłoby ono zaistnieć. Dziś Nil jest wychwalany wszędzie wzdłuż swojego całego biegu. Od górskich źródeł po egipskie pustynie. Ci, którzy żyją nad Nilem, wykorzystują wody rzeki na najrozmaitsze, często zaskakujące sposoby. Po przepłynięciu ponad sześciu i pół tysiąca kilometrów przez Afrykę potężna rzeka kończy swój bieg w Morzu Śródziemnym. Po drodze ożywia wszystko, z czym się zetknie.

Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstało ani jedno opracowanie na temat historii polskiej kuchni oraz kuchni na ziemiach polskich, które w systematyczny sposób prezentowałoby istotę i bogactwo kulinarne, jakie otrzymaliśmy do naszych przodków. Jak bogaty jest to świat, niech poświadczą tematy poszczególnych odcinków; odc. 1 Chrzest Polski. Wino, oliwa i post, odc. 2 Kuchnia Jadwigi i Jagiełły, odc. 3 Kuchnia krzyżacka, czyli kiełbasa na Wielki Post, odc. 4 Tajemnica pierwszej polskiej książki kucharskiej, odc. 5 Sprośny sandacz: kuchnia Kopernika, odc. 6 Szczupak po polsku: na podbój Europy.

Losy pary narzeczonych rozłączonych wojną: od oblężenia Warszawy w 1939 roku do formowania armii Andersa w ZSRR, poprzez tułaczkę
w Iranie, Iraku, Palestynie i Egipcie aż po kampanię włoską. Istotnym i najbardziej wartościowym elementem filmu są autentyczne wstawki
dokumentalne, m. in. z bitwy pod Monte Cassino, w której bohater filmu - Adam zostaje ranny.
(filmpolski. pl)

Kiedy w maju 1776 roku król pruski Fryderyk, zwany Wielkim, zarządził budowę twierdzy na nadwiślańskim brzegu w okolicach Grudziądza, czynił to z nadzieją, że przysłuży się ona w wojowniczych latach panowania jego albo jego następców. Chwila ta nastąpiła ponad 30 lat później, kiedy w 1806 roku w Grudziądzu schroniły się szczątki pruskiej armii rozgromionej przez francuskiego Boga Wojny pod Jeną i Auerstaedt.

Reportaż przedstawia historię powstawania pieśni "Czerwone maki na Monte Cassino". Przypomina emocje
towarzyszące pisaniu tekstu, tworzeniu muzyki, a także wrażenia towarzyszące pierwszym wykonaniom
tego utworu. Czasy te wspomina, w wywiadzie sprzed 25 lat, autor tekstu Feliks Konarski Ref - Ren. Swoimi
wrażeniami z tamtych lat dzielą się również żyjący uczestnicy bitwy pod Monte Cassino.
W filmie powracają niczym refren przypomnienia dziesiątków wykonań "Czerwonych maków na Monte Cassino".
Zabieg ten pokazuje zarówno w warstwie dźwiękowej, obrazowej oraz emocjonalnej, jak ważne miejsce zajmuje
ten utwór w polskiej historii i w naszej pamięci.

Agenci naprowadzają polski wywiad na Leberów w Gdańsku. Leber - dawniej Wicherek - to dezerter z WP. Uciekł do Berlina, stamtąd przybył do Gdańska. Jego córka Ewa skończyła w Berlinie kurs organizowany przez Relkego. Tropiąc Ewę, Czarek trafia na realizowany w tajemnicy pomysł polskiego generała, który na poligonie pod Inowrocławiem kazał wybudować makietę fragmentu miasta. Ulubieńcem generała jest dr Patera. Czarek ma jeszcze dwie pozornie luźne informacje. Pierwszą, że Niemcy w ścisłej dyskrecji wewnątrz gmachu prezydium niemieckiej policji w Gdańsku, wbudowują dodatkowe ściany i kraty. Drugą, że w Królewcu kompanie szturmowe ćwiczą walki na makietach miasta. Sprawa się wyjaśnia. Generał jest nienawidzącym Niemców głupcem. Patera, agent Abwehry, wmówił mu pomysł przyłączenia Gdańska do Polski przez sprawne wdarcie się do miasta i gmachu prezydium policji. Makiety w Królewcu
i pod Inowrocławiem są wierną kopią odnośnego fragmentu Gdańska. Zaskoczony w przebudowanym prezydium generał znajdzie się w niewoli jako żywy dowód prowokacji polskiej wobec Niemiec.

Droga męczeństwa i chwały, poświęcenia i umiłowania Ojczyzny. Piosenka "Czerwone maki spod Monte Cassino" była omalże hymnem narodowym. Odcinek "Gigantów historii" poświęcony szlakowi Armii Andersa, jak w skrócie nazywamy II Korpus Polski, odkrywa przed widzami mało znane fakty szlaku bojowego z Rosji Sowieckiej przez Włochy do Wielkiej Brytanii.

Wkrótce po śmierci papieża Jana Pawła II powstały, niemal równolegle, dwa filmy fabularne opowiadające o jego życiu i pontyfikacie: amerykański "Jan Paweł II. Nie lękajcie się" Jeffa Blecknera z Thomasem Kretschmannem w roli głównej oraz polsko - włosko - amerykański "Jan Paweł II" z Carym Elwesem i Jonem Voightem odtwarzającymi postać papieża Polaka w różnych okresach jego życia. Film ten zasługuje na pochwały nie tylko ze względu na rozmach i staranność, z jakimi potraktowano temat i samego bohatera. Zadbano zarówno o wierność faktom, jak i stworzenie możliwie największego podobieństwa zewnętrznego. Cary Elwes jako młody Karol Wojtyła, ale przede wszystkim Jon Voight odtwarzający postać papieża Polaka już w okresie jego pontyfikatu naśladuje charakterystyczny kształt jego postaci, pochylenie głowy, sposób poruszania się, gesty i zachowania, jakie pamiętamy z telewizyjnych transmisji papieskich pielgrzymek. Stara się również ukazać na ekranie jego bogatą, złożoną osobowość, niezwykłą religijność, prostotę i szczerość idące w parze z wyrafinowanym intelektualizmem i mistycyzmem.
Dzieło Johna Kenta Harrisona opowiada o całym dorosłym życiu Karola Wojtyły, choć oczywiście większa część filmu poświęcona jest okresowi pontyfikatu Jana Pawła II i jego wpływowi na sprawy religii oraz zmiany polityczne zachodzące na świecie. Film otwiera scena zamachu na papieża, do którego doszło 13 maja 1981 r. na Placu Świętego Piotra w Rzymie. Pojazd z rannym Janem Pawłem II przedziera się przez plac w kierunku szpitala. Przed oczami papieża przewija się film, Ojciec Święty cofa się myślami do 1938 r. Wspomina swoją młodość, wspaniałą rodzinę, fascynację teatrem, literaturą, filozofią, sportem, ale też Bogiem i drugim człowiekiem. Nadchodzi rok 1939 - wojna i okupacja. Karol Wojtyła próbuje zrozumieć i poradzić sobie z nową sytuacją. Trafia na wspaniałego spowiednika - arcybiskupa Sapiehę. Studiuje w jego podziemnym seminarium i podejmuje decyzję o byciu księdzem. Na prośbę ojca, aby uniknąć wywiezienia na roboty, podejmuje ciężką, fizyczną harówkę w kamieniołomach. Kolejnym czasem wielkiej próby jest powojenna konfrontacja z komunizmem, który zwalcza na każdym kroku wszelkie przejawy religijności. Zabrania używania symboli religijnych poza budynkami należącymi do Kościoła. Odwraca uwagę polskiej młodzieży od religii. Zamyka katolickie szkoły. Kontroluje społeczną i charytatywną działalność Kościoła. Represjonuje duchownych. Ingeruje w obsadzanie kościelnych stanowisk. Zabrania lub utrudnia budowanie nowych świątyń. Z tym wszystkim musi zmierzyć się ksiądz, a później biskup i wreszcie kardynał Karol Wojtyła. 16 października 1978 r. nadchodzi najważniejszy moment w jego życiu: Karol Wojtyła staje na czele całego Kościoła katolickiego. Dla wielu wybór papieża Polaka jest olbrzymim zaskoczeniem, ale też nadzieją na zmiany. Później przychodzi okres długiej rekonwalescencji, który zbiega się z kolejnym smutnym wydarzeniem w życiu papieża - śmiercią prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego.
Jan Paweł II jednak się nie poddaje. Wyznacza sobie zadanie: wprowadzić Kościół w nowe tysiąclecie bez wojen i przelewu krwi. Do pomocy w realizacji tego zadania wyznacza kardynała Ratzingera, powołując go na prefekta Kongregacji Doktryny Wiary. Zamach nie zmienia też stylu sprawowania władzy papieskiej: Jan Paweł II nadal jest aktywny, pielgrzymuje, wzywa do pokoju i pojednania, spotyka się z głowami państw i szefami dyplomacji, walczy o prawa człowieka - do życia, wolności słowa i wyznania. Wiele czasu poświęca problemowi komunizmu, uważając, że rozpad Związku Radzieckiego jest realny. Ważnym aspektem jego walki o pokój na ziemi jest tworzenie więzi z młodzieżą. Jan Paweł II, przyjaciel i wychowawca młodych ludzi, ustanawia Światowy Dzień Młodzieży. Wb

Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana.

W czasie swej kilkudziesięcioletniej kariery Antoni Krauze zdobył sobie markę wytrawnego twórcy kina psychologicznego, chętnie
szukającego inspiracji w literaturze. Już debiutanckie "Monidło" (1970) wg prozy Jana Himilsbacha ujawniło skalę jego talentu. Chwalono film za zmysł obserwacji, zjadliwą ironię i satyrę na nieuleczalną ludzką naiwność. Krauze pokazał także, że potrafi dostrzec ukryte możliwości w aktorach pozornie skazanych na role "charakterystyczne". W "Monidle" dał szansę Henrykowi Hunce (wcześniej grywającemu głównie czarne charaktery), który stworzył postać pełną ciepła, delikatności i dobroci. Kolejne fabularne filmy reżysera ("Palec boży", "Strach", "Podróż do Arabii", "Prognoza pogody", "Dziewczynka z hotelu Excelsior") ugruntowały jego artystyczny wizerunek. Wnikliwa obserwacja ludzkich czynów i zachowań, poszukiwanie motywacji różnorodnych działań człowieka - oto leitmotivy filmów autora "Akwarium". Nie tylko zresztą fabularnych, także dokumentów, które od lat z powodzeniem realizował ("Czyny czy rozmowy", "Preisner, czyli droga do sukcesu", "Do potomnego" czy "Radość pisania").
"Akwarium" nie odbiega zasadniczo od poetyki poprzednich dokonań Krauzego. To film psychologiczno - szpiegowski zrealizowany na podstawie głośnej, w znacznej mierze autobiograficznej książki Wiktora Suworowa. Pod tym pseudonimem ukrywa się człowiek, który w wieku 21 lat brał udział w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Po przeszkoleniu w oddziałach Specnazu i ukończeniu Wojskowej Akademii Dyplomatycznej rozpoczął błyskotliwą karierę oficera operacyjnego radzieckiego wywiadu wojskowego GRU. W 1978 roku wystąpił do władz brytyjskich o azyl polityczny. W ZSRR skazano go zaocznie na karę śmierci. Dziś mieszka z rodziną na Zachodzie pod czujną opieką tamtejszych służb specjalnych. Oprócz "Akwarium" napisał jeszcze kilka książek, m. in. "Żołnierze wolności", "Inside the Soviet Army", "Soviet Military Intelligence", "Specnaz". Kilkakrotnie gościł w Polsce. Filmowe "Akwarium" powstało w dwóch wersjach: kinowej i telewizyjnej. Osią dramaturgiczną obu jest motyw przyjaźni i zdrady. Wersję telewizyjną, bliższą literackiemu oryginałowi, podzielono na cztery odcinki. Akcja cyklu zaczyna się w chwili, gdy Wiktor Suworow, młody oficer Armii Radzieckiej, pełni służbę w pułku czołgów na Ukrainie. Podczas ćwiczeń wykazuje się brawurową odwagą i niekonwencjonalnym zachowaniem. Zwraca w ten sposób uwagę pułkownika Krawcowa, szefa wywiadu armii, wizytującego podległe mu jednostki. Po manewrach Krawcow pozbawia zaskoczonego Wiktora dowództwa kompanii czołgów i zabiera ze sobą do pracy w sztabie. Pod czujnym okiem nowego mocodawcy Suworow przechodzi kolejne szczeble wtajemniczenia w działalność wywiadowczą. Swymi zdolnościami, fanatyczną pracowitością i oddaniem zdobywa coraz większe zaufanie Krawcowa. Pewnego dnia pułkownik informuje go o istnieniu "Akwarium" - ściśle zakonspirowanej centrali tajnego wywiadu wojskowego GRU.

W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono
na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano
strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły
do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami.
Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu
do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy
i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich.

Film przedstawia sylwetkę reżysera Kazimierza Kutza.