TVP Kultura - Program TV na czwartek 23 maja 2024

Mimo załamania spowodowanego skandalem wokół jej osoby
Maria Curie postanawia osobiście odebrać Nagrodę Nobla przyznaną
jej w 1911 roku w dziedzinie chemii. Pobyt u przyjaciółki w Anglii
i propozycja utworzenia instytutu radowego wyrywają ją z przejściowej
apatii. Słynna uczona sama kontroluje prace przy budowie placówki.
Wybucha I wojna światowa. Maria ze starszą córką postanawiają
pomóc walczącym na froncie. Organizują tzw. samochody Curie.
Wykonują badania radiologiczne w szpitalach polowych, tuż za linią frontu.
Po wojnie amerykańska dziennikarka Mary Malloney organizuje
podróż Marii do Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia pieniędzy na
zakup jednego grama radu dla instytutu radowego. Stan zdrowia
uczonej pogarsza się, mimo to odbywa jeszcze jedną podróż do USA.
Zebrane tym razem pieniądze mają być przeznaczone dla instytutu
radowego w Warszawie.

MARIA CURIE (3, ostatni)
(MARIA CURIE - UNE FEMME HONORABLE)

Film biograficzny, 80 min, Francja/Polska 1991
Reżyseria: Michel Boisrond
Scenariusz na podstawie własnej powieści: Franoise Giroud
Zdjęcia: Witold Adamek
Muzyka: Jean - Marie Senia
Występują: Marie - Christine Barrault, Jean - Luc Moreau, Roger Van
Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Aleksander Bardini,
Piotr Pawłowski i inni

Film Kazimierza Tarnasa to druga, nieco uwspółcześniona i swobodniejsza adaptacja
bestsellerowej powieści Kornela Makuszyńskiego - po klasycznej ekranizacji Marii Kaniewskiej
z 1951 r. Basia Bzowska jest już piętnastoletnią dziewczyną - nieco szaloną, ale o złotym sercu
i pogodnym usposobieniu. Wiedzie wspaniałe, beztroskie życie w domu państwa Olszowskich.
Przypadkiem, od zazdrosnej koleżanki dowiaduje się, że była "znajdą" i z litości została przygarnięta
przez swoich opiekunów. Basia postanawia dociec prawdy o swej przeszłości. Dowiaduje się
o śmierci matki i tragedii ojca, wybitnego uczonego, który zaginął podczas wyprawy w Andy.
Słynny geograf, profesor Somer, wręcza dziewczynce fotografię swego ukochanego ucznia, Adama
Bzowskiego. Wpatrując się w zdjęcie ojca, którego nie pamięta, Basia utwierdza się w przekonaniu,
że jej ojczulek żyje, mimo oficjalnych komunikatów o śmierci członków ekspedycji. Energiczna
piętnastolatka zamierza zorganizować wyprawę w Andy, a realizację planu umożliwia jej świeżo
otrzymany spadek.
Francuz Gaston, jedyny ocalały uczestnik wyprawy sprzed lat, pomaga jej w poszukiwaniach.
Po wielu perypetiach docierają do odległej osady indiańskiego plemienia Livarisów i odnajdują
Bzowskiego, który jest w wiosce czarownikiem. Niestety, wskutek odniesionych ran ojciec Basi
cierpi na całkowitą amnezję - nie rozpoznaje córki, nie pamięta niczego ze swej przeszłości.
Indianie odnoszą się do przybyszów nieufnie, a nawet wrogo, podróżnicy muszą opuścić wioskę.
Basia robi wszystko, żeby ściągnąć ojca do Polski. Jednak ani powrót do domu, ani wysiłki
lekarzy nie pomagają zamkniętemu w mrokach nieświadomości mężczyźnie. Basia podejmuje
prawie nadludzki wysiłek, by przywrócić ojcu pamięć. Staje się to nieoczekiwanie, podczas
wizyty w pracowni profesora Somera. Wszyscy są przekonani, że to miłość córki dokonała cudu
uzdrowienia ojca. I wszyscy są szczęśliwi, poza babcią Tańską, która nie chce się zgodzić,
by jej ukochana, przybrana wnuczka zamieszkała z "szalonym" ojcem.

Film dla młodych widzów, 104 min, Polska 1995
Reżyseria: Kazimierz Tarnas
Scenariusz wg powieści Kornela Makuszyńskiego: Tomasz Piotrowski,
Kazimierz Tarnas
Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski
Muzyka: Stanisław Syrewicz
Aktorzy: Paulina Tworzyańska, Agata Marciniak, Maria Kaniewska, Piotr Fronczewski, Andrzej
Szczepkowski, Olgierd Łukaszewicz, Maria Gładkowska, Jan Jankowski, Gustaw Holoubek i inni

Przesiąknięty humorem i ironią film, zabierający nas za lśniące fasady korporacji. Ukazuje systemowe problemy, które nękają miejsca pracy: od kultury milczenia, fałszywych zmian i niekompetentnych menedżerów, po sposób, w jaki kształcimy nasze dzieci.

Czarno - biała, wciąż zabawna, okraszona melodyjnymi piosenkami komedia z 1936 roku w reżyserii Konrada Toma. Jej główną bohaterką jest Ada Dziewianowska - niesforna córka zamożnego ziemianina. Ojciec wspólnie z hrabią Orzelskim planują wydać ją za Freda, syna tego drugiego. Zanim to jednak nastąpi, Ada zostaje oddana do pensji w Krakowie, co ma okiełznać jej gorący temperament. W obsadzie plejada gwiazd międzywojennego kina: Loda Niemirzanka, Antoni Fertner, Kazimierz Junosza - Stępowski, Aleksander Żabczyński. Ada, to nie wypada - wciąż woła ojciec niesfornej panny. Nie bardzo wie, jak poradzić sobie z córką, więc oddaje ją do internatu, gdzie dziewczyna ma nabrać ogłady towarzyskiej i dobrych manier. Ada zdradza wybitne zdolności wokalne i staje się ulubienicą nauczyciela muzyki i śpiewu, kompozytora operetkowego Bemola. Papa chce wydać Adę za mąż za młodego hrabiego Orzelskiego. Kandydat na męża nie zna narzeczonej i wysyła swojego ojca na rekonesans do pensjonatu. Ada, widząc starszego pana i biorąc go za konkurenta, prezentuje mu się z jak najgorszej strony. Tymczasem przed premierą operetki okazuje się, że primadonna nagle zaniemogła. Zastępuję ją Ada, która zna wszystkie partie śpiewane operetki. Ojciec widząc swoją córkę na scenie jest przerażony i zdumiony, ale oczarowany. Okazuje się, że Ada nie jest "głupawym, nieznośnym smarkaczem", ale piękną
i powabną dziewczyną. Młody hrabia Fred Orzelski jest nią zachwycony.

Premierę serialu "Ogniem i mieczem" poprzedziło znakomite przyjęcie kinowej wersji dzieła Jerzego Hoffmana. Obejrzało je ponad siedem milionów widzów, nie wspominając już o nagrodach i wyróżnieniach dla twórców filmu. Geneza powstania oraz wieloletnie kłopoty związane z realizacją "Ogniem i mieczem" obrosły legendą. Film Hoffmana przeszedł też do historii jako w pełni udana superprodukcja, która sprostała ogromnym oczekiwaniom zarówno widzów, jak i krytyki. Reżyserowi udało się pozyskać nie tylko rekordowe - jak na polską kinematografię - środki na realizację, lecz także znakomitych aktorów, których kreacje zapadają głęboko w pamięć. Krzysztof Kowalewski, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski z powodzeniem nadali indywidualny rys postaciom Zagłoby, Wołodyjowskiego i Podbipięty, nie wchodząc przy tym w kolizję z duchem powieściowego pierwowzoru. Dla Michała Żebrowskiego rola Skrzetuskiego stała się trampoliną do kariery, której widomym znakiem były tytułowe kreacje w "Panu Tadeuszu" Andrzeja Wajdy i "Wiedźminie" wg prozy Andrzeja Sapkowskiego. Prawdziwym objawieniem był jednak Aleksander Domogarow, rosyjski aktor odtwarzający postać Bohuna. W opinii wielu to właśnie on stworzył najbardziej przejmującą kreację filmu. Na uwagę zasługuje też niezwykła skrupulatność w odtworzeniu realiów epoki, plastyczne, "epickie" zdjęcia oraz przekonująco zainscenizowane sceny batalistyczne. Telewizyjna, 4-odcinkowa wersja epopei Hoffmana łącznie trwa około dwadzieścia minut dłużej od filmu kinowego. Różnice między obiema wersjami są w zasadzie niedostrzegalne. Ze względu na specyfikę serialu materiał został nieco inaczej zmontowany, a fabuła zyskała trochę inny rytm.
Jan Skrzetuski, poseł księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, wracając z Krymu, ratuje życie pułkownikowi kozackiemu Bohdanowi Chmielnickiemu. Podczas postoju w karczmie, zaatakowany przez podstarostę Czaplińskiego, daje popis szlacheckiej krzepy, wyrzucając napastnika na bruk. Czyn ten wzbudza uznanie u dwóch innych gości: Onufrego Zagłoby i Longina Podbipięty. Obaj rycerze szybko zaprzyjaźniają się ze Skrzetuskim i wspólnie ruszają w dalszą drogę. Wkrótce natrafiają na rozbitą kolaskę i wybawiają z opresji kniahinię Kurcewiczową oraz piękną bratanicę jej nieboszczyka męża, Helenę. Jan zakochuje się w dziewczynie od pierwszego wejrzenia. Helena odwzajemnia afekt, lecz na drodze do jego rozwoju staje poważny problem. Młoda Kurcewiczówna została bowiem przyrzeczona innemu - podpułkownikowi kozackiemu Jurko Bohunowi. Skrzetuskiemu udaje się nakłonić kniahinię do zmiany decyzji. Wkrótce książę Wiśniowiecki wysyła Jana z nową misją na Sicz. Skrzetuski dowiaduje się o planowanym przez Chmielnickiego powstaniu i wysyła swego totumfackiego Rzędziana do kniahini, by ostrzegł ją przed niebezpieczeństwem. Sam niebawem dostaje się do niewoli tatarskiej.

Ranny Skrzetuski, uwolniony dzięki listowi żelaznemu, rusza na poszukiwanie Jeremiego Wiśniowieckiego i wojsk polskich. Tymczasem Bohun przechwytuje pismo, które przewoził Rzędzian i odkrywa, że kniahini złamała dane mu słowo. Żądny zemsty przybywa do Rozłogów, morduje Kurcewiczową i jej synów. Na szczęście, Helenie udaje się uciec dzięki Zagłobie. Książę Wiśniowiecki uroczyście zobowiązuje się stłumić powstanie na Ukrainie. Skrzetuski, pełen niepokoju o ukochaną, przybywa do Rozłogów, lecz jego oczom ukazują się jedynie zgliszcza. Pewne pocieszenie stanowi fakt, że spotyka wreszcie wojska Wiśniowieckiego, a wraz z nimi swoich przyjaciół.

Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment.
Dzisiaj spotkamy się ze Sławomirą Łozińską, jedną z najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorek. Opowie nam o swoim dzieciństwie w powojennej Warszawie, o roli, jaką w życiu jej rodziny odegrała Szkoła Główna Handlowa oraz o najbardziej istotnych kreacjach aktorskich. Aktorka podzieli się z nami wspomnieniami z planu kultowego serialu "Daleko od szosy".

Katarzyna Borowiecka rozmawia z Tomaszem Kolankiewiczem o filmie "Smak wiśni" (1997) w reż. Abbasa Kiarostamiego.

SMAK WIŚNI
(TA'AME - GILAS / TASTE OF CHERRY)

Dramat psychologiczno - obyczajowy, 95 min, Iran 1997
Scenariusz i reżyseria: Abbas Kiarostami
Zdjęcia: Homayoon Payvar
Występują: Homayoon Irshadi, Abdol Hossain Bagheri, Afshin Khorsid
Bakhtari, Safar Ali Moradi, Mir Hossain Nouri, Ahmad Ansari, Hamid
Masoumi i inni

Chociaż urodzony w 1940 r. Abbas Kiarostami, najsłynniejszy dziś
reżyser irański, uczył się kina jeszcze za czasów szacha, należy do grupy
określanej jako "nowe kino irańskie". Zdobywca Złotej Palmy w Cannes
w 1997 r. właśnie za "Smak wiśni" (ex - aequo z Japończykiem Shoei Imamurą,
reżyserem filmu "Węgorz") znany jest w Polsce także jako twórca filmów
"Pod oliwkami" i "Gdzie jest dom mojego przyjaciela". Na ekranach był
także jego kolejny obraz: "Uniesie nas wiatr" uhonorowany Srebrnym Lwem
na festiwalu w Wenecji.
Karierę zawodową zaczynał jako malarz i fotograf, trudnił się także
wytwarzaniem wyrobów artystycznych z drewna i skóry. W 1970 r.
zrealizował swój pierwszy film krótkometrażowy. Od początku poruszając
tematy niewygodne dla dyktatury szacha, a później reżimu ajatollahów,
artysta znajdował sposoby, by w miarę swobodnie tworzyć i omijać rafy
państwowej cenzury.
Kiarostami często nadaje swym filmom na poły dokumentalną formę.
Pisze tylko szkic scenariusza, który rozwija i dopracowuje na planie.
Angażuje głównie aktorów niezawodowych, wykorzystuje naturalne
"dekoracje": krajobrazy, domostwa, po części z powodu ograniczonego
zawsze budżetu, po części po to, by przydać swym filmom autentyzmu.
"Smak wiśni" to wyciszona, nasycona subtelną ironią opowieść
o poszukiwaniu sensu życia i prawie człowieka do decydowania o własnej
śmierci. Reżyser, świadom, że w tej materii nie ma "słusznych" odpowiedzi,
niczego nie dopowiada, nie stawia kropki nad i. Odziera też swój film
z wszelkiej widowiskowości, dając miejsce refleksji. Z pozoru na ekranie
nic się właściwie nie dzieje, a jednak coś się zmienia. Atmosfera gęstnieje,
napięcie wzrasta, doprowadzając do zaskakującego finału. Oto bowiem
pan Badii, tajemniczy mężczyzna w średnim wieku o zmęczonej twarzy
i niespokojnych oczach, jeździ samochodem po przedmieściach Teheranu,
szukając kogoś, kto za sowitą opłatą zasypałby jego grób po popełnieniu
przez niego samobójstwa. Nie wiadomo, co skłoniło go do samobójczego
zamiaru, trudno też ocenić, czy jest do końca pewien swojej decyzji.
Ale ludzie, których zaczepia, choć niewątpliwie potrzebują pieniędzy,
odmawiają mu osobliwej przysługi. Każdy z nich podaje inny powód
odmowy. Skromny, niepiśmienny żołnierz podejrzewa w jego słowach jakiś
podstęp. Młody seminarzysta ma obiekcje natury moralno - religijnej, bo
przecież Koran zakazuje odbierania sobie życia. Pracownik Muzeum Historii
Naturalnej próbuje zarazić go swym umiłowaniem istnienia i podziwem dla
urody świata. Czy Badii odzyska wreszcie wiarę w sens życia?

Pieczur przyprowadza do Zenona Kalińskiego kontrahentów gotowych "kupić" jego stację telewizyjną. Kontrahentami okazują się Koryto i Mond, który nie ukrywa, że los córki Zenona jest w jego rękach. Nie mając wyboru, Zenon "sprzedaje" TV MAX. Ala przy dyskretnej pomocy Kosmy wymyka się z rąk porywaczy. Niestety, Kosma zostaje zdemaskowany przez gangsterów. W rzeczywistości nazywa się zupełnie inaczej i wcale nie studiuje dyrygentury. Grand dostaje polecenie zlikwidowania go. Jednocześnie Mond ma dokonać egzekucji Zenona - człowieka, który wie za dużo. Dochodzi do konfrontacji. Grand ocala życie Kosmie, rozbija "drużynę pierścienia", zwabia Monda w pułapkę. Żąda teraz spełnienia obietnicy, jaką mu dały Aldona i Alicja - wolność za Monda.

(BLOOD SIMPLE)

Film kryminalny, USA 1984
Reżyseria: Joel Coen
Scenariusz: Joel Coen, Ethan Coen
Aktorzy: John Getz, Frances McDormand, Dan Hedaya, Samm - Art Williams, M. Emmet Walsh, Deborah Neumann,
Raquel Gavia

Czarny kryminał "Śmiertelnie proste" to godny uwagi debiut fabularny braci Coenów, niezależnych twórców
z Nowego Jorku, którzy zapisali się w filmowym świecie jako niepowtarzalny duet autorski. W filmie za kamerą
stanął Joel Coen, jego młodszy brat Ethan zajął się produkcją, a scenariusz napisali wspólnie, kontynuując tę tradycję
już we wszystkich swoich późniejszych produkcjach. Coenowie od lat zajmują czołowe miejsce w amerykańskiej
kinematografii, są laureatami wielu prestiżowych nagród i wyróżnień, należą do najciekawszych przedstawicieli
kina artystycznego. Kolejne lata pracy to jedno pasmo sukcesów twórców m. in. perfekcyjnej pod względem
realizatorskim "Ścieżki strachu", "Bartona Finka" (Złota Palma w 1991 roku w Cannes, 3 nominacje do Oscara),
świetnej komedii "Hudsucker Proxy" (nominacja do Złotej Palmy w Cannes w 1994 r.), genialnego "Fargo" (2 Oscary,
pięć nominacji w 1997 r. , nagroda w Cannes), czy wreszcie mrocznego thrillera "To nie jest kraj dla starych ludzi"
(Oscar w 2008 r.). Również ich pierwsze autorskie dzieło "Śmiertelnie proste" zostało wysoko ocenione na festiwalu
filmów niezależnych w Sundance, gdzie Joel Coen odebrał Grand Jury Prize.
Centralny wątek filmu skupia się wokół ludzkich losów, miłości, zdrady, zbrodni i kary. Zazdrosny mąż
podejrzewający swoją żonę o zdradę, wynajmuje prywatnego detektywa, a potem planuje zbrodnię doskonałą.
Jedna zbrodnia pociąga za sobą kolejne, ale to dopiero początek knowań, podstępnych działań bohaterów
i zaskakujących zwrotów akcji. Miejscem dramatycznych wydarzeń jest Teksas. Tu, na kompletnym odludziu,
prowadzi swój nocny bar Julian Marty, którego piękna żona Abby zdradza z jednym z jego pracowników, młodym
barmanem, Rayem. Wściekły Marty wynajmuje szemranego prywatnego detektywa, Lorena Vissera, który ma za
zadanie śledzić niewierną żonę i jej przyjaciela. Kiedy para spędza razem noc, detektyw robi kochankom zdjęcia,
które nie pozostawiają żadnych wątpliwości. W obawie przed opętanym żądzą zemsty mężem Abby przenosi się
do domu Raya. Julian wciąż dręczy ją głuchymi telefonami, a w końcu niespodziewanie składa jej wizytę i brutalnie
atakuje. Na szczęście, z opresji wybawia kobietę Ray.
Ale targany nienawiścią Marty nie daje za wygraną i wkrótce posuwa się jeszcze dalej. Proponuje Visserowi
10 tysięcy dolarów za zamordowanie kochanków. Detektyw znowu robi zdjęcia parze w łóżku, a następnie tak
retuszuje fotografie, żeby wyglądało, że Abby i Ray zostali zastrzeleni. Kiedy Visser pojawia się u Juliana, domaga się
należnej mu zapłaty za wykonanie mokrej roboty. Po obejrzeniu zdjęć wściekły Marty wyciąga z kasy gotówkę, jednak
po chwili sprawy przybierają zupełnie nieoczekiwany obrót.

Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury.