TVP Kultura - Program TV na czwartek 30 maja 2024

Kirło i jego żona gorliwie swatają Różyca, ale Justyna patrzy na niego z obrzydzeniem. Pomaga Bohatyrowiczom w czasie żniw. Dowiaduje się, że matka Janka marzy o ślubie syna z bogatą sąsiadką, Jadwigą Domuntówną. Mimo to Justyna spędza coraz więcej czasu z Janem, a także Anzelmem. Ciotka Marta namawia ją na małżeństwo z Różycem, choć sama kiedyś popełniła błąd, odrzucając człowieka, którego kochała. Na wiadomość o zamiarach Różyca wobec Justyny Zygmunt Korczyński jedzie do Korczyna. Prosi dziewczynę o wybaczenie i przekonuje, że ich młodzieńcza miłość może się odrodzić.

Do Bohatyrowiczów wyrywa się nie tylko Justyna, ale i syn Benedykta, Witold. Rodzinny konflikt pogłębia się, zwłaszcza że pan Korczyński i jego żona mają różne zdania na temat ewentualnego małżeństwa Justyny z Różycem. Justyna i Witold są gośćmi na weselu jednej z Bohatyrowiczówien. Tej nocy Jan i Justyna wyznają sobie miłość, a Benedykt wreszcie odnajduje wspólny język z synem. Następnego dnia Kirłowie przyjeżdżają do Korczyna z oświadczynami w imieniu Różyca. Justyna odrzuca je, wyznając, że jest już zaręczona z Janem. Pani Emilia dostaje ataku histerii, stary Orzelski jest załamany, ale nic nie może zmącić szczęścia dziewczyny.

Figurki z Ćmielowa znajdują się w najważniejszych światowych muzeach sztuki dekoracyjnej. Projektowane były na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie. Uznawane za najbardziej oryginalny wytwór polskich projektantów czasów odwilży. Ich autorzy stworzyli nowoczesny styl, który odmienił postrzeganie kameralnej rzeźby i nadał jej rangę dzieła sztuki. Historia porcelanowych figurek sięga połowy lat 50. To wtedy w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie zatrudniono czterech młodych artystów rzeźbiarzy: Henryka Jędrasiaka, Mieczysława Naruszewicza, Lubomira Tomaszewskiego i Hannę Orthwein. Młodzi projektanci dostali zadanie stworzenia wzoru figurek, które wejdą do masowej produkcji i spełnią oczekiwania nowej estetyki, zgodnie z którą społeczeństwo socjalistyczne miało się rozstać z ideałami mieszczańskimi. Projektantom udało się zerwać z tradycyjną dekoracyjnością, uciec od pastelowych kolorów i stworzyć bardzo awangardową, syntetyczną i minimalistyczną formę. Ich porcelanowe figurki to właściwie małe rzeźby, które zaprojektowano tak, by oglądać je ze wszystkich stron. Figurki cieszyły się dużą popularnością i szybko znikały z półek sklepowych. Pokazywano je na krajowych i zagranicznych wystawach, gdzie cieszyły się dużym zainteresowaniem. Tak było np. podczas targów w Chicago, gdzie błyskawicznie wyprzedano wszystkie prezentowane egzemplarze, na wystawie w Moskwie do stoiska z figurkami ustawiały się kilometrowe kolejki. Produkowały je wszystkie największe wytwórnie porcelany w Polsce - w Wałbrzychu, Ćmielowie, Chodzieży, Jaworzynie Śląskiej, Katowicach - Bogucicach i Tułowicach. Z produkcji porcelanowej rzeźby zasłynęła jednak przede wszystkim ćmielowska wytwórnia "Świt". Przez 10 lat powstało około 130 projektów, choć nie wszystkie trafiły do produkcji. Autorem blisko 30 wzorów i mistrzem w odtwarzaniu w porcelanie miękkich ruchów i łagodnych kształtów sylwetek kobiecych: hipisowskich dziewczyn w spodniach, śpiewaczek, czeszących i kąpiących się kobiet, a także figurek zoomorficznych, takich jak "Kura", "Kogut", "Wielbłąd" jest Lubomir Tomaszewski. To jego projektom poświęcimy najwięcej uwagi. Porcelanowe ikony sprzed czterech dekad zestawimy z nowymi projektami Marka Cecuły, sprawdzając, jak dziś eksperymentuje się z tym kruchym materiałem. Naszymi ekspertami będą: Katarzyna Rzehak - dyrektor Działu Kreatywnego i PR IWP, historyk sztuki i krytyk designu; Czesława Frejlich - wykładowczyni warszawskiej i krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych; David Crowley - kierownik Department of Critical Writing in Art and Design w Royal College of Art w Londynie; profesor Józefa Mrozek - historyk designu, krytyk designu Krystyna Łuczak - Surówka oraz Marek Cecuła. Dowiemy się od nich, na czym polegał fenomen porcelanowych figurek, jaki był kontekst polityczny i ideologiczny zapotrzebowania na nowoczesną formę, którą te projekty realizowały, czy rzeczywiście figurki są oryginalnym dziełem polskich twórców i nie mają swojego odpowiednika na świecie, w jaki nurt projektowania światowego się wpisują, w jaki sposób odzwierciedlają poszukiwania nowego języka w sztuce. Dlaczego po dekadzie świetności zaprzestano ich produkcji. W dokumentalnej formie pokażemy fragmenty procesu technologii produkcji figurek w fabryce Ćmielowie, a figurki znajdujące się w muzealnych zbiorach pokażemy za pomocą zdjęć kreacyjnych.

"Dekompozycja elementów przestrzennych" jest trójwymiarowa, zbudowana z geometrycznych kasetonów o ruchomych
klapkach. To jeden z pionierskich przykładów interaktywności w sztuce polskiej. Jej autor Adam Marczyński starał się
nawiązać kontakt z odbiorcą, zachęcić do drobnych ingerencji w kształt dzieła, czyniąc je formą otwartą.
Adam Marczyński to jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu abstrakcji geometrycznej w Polsce i najciekawszych eksperymentatorów w sztuce powojennego Krakowa.
O "Dekompozycji" opowie Agata Małodobry.

Tytułowy Żalanasz to miasto portowe nad częściowo wyschniętym jeziorem Aralskim. Miejsce pomiędzy wielką wodą i rozległą pustynią, niegdyś dobrze prosperujące ogniwo gospodarki sowieckiej, dzisiaj zaledwie cień dawnej świetności. W obiektywie Marcina Sautera Żalanasz to jednak nie tylko sugestywne krajobrazy, lecz przede wszystkim losy ludzi, którzy zainwestowali tutaj swoje życiowe nadzieje i oczekiwania, a teraz pozostało im trawić swoją samotność pośród ruin statków oraz portowych żurawi.

Czteroodcinkowy serial oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać" to opowieść
o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego, w tamtym
czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz
robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od lata 1923 r. do uzyskania
przez Gdynię praw miejskich (10 lutego 1926 r.).
Główne postaci serialu to: dumny, butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień, syn nauczyciela ze wsi pod Przeworskiem
(rodzice zginęli w czasie bombardowania), który wyruszył na Wybrzeże szukając pracy i swojego miejsca w życiu. Pracując
przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką, podejmuje studia i wrasta w rodzące się
miasto; Łucka z Konków, kaszubska dziewczyna, która początkowo jest zatrudniona w garkuchni dla robotników, a później
w biurze inż. Wendy. Wbrew woli ojca zostaje żoną Krzysztofa, ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym
w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich; Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i przyjaciel Krzysztofa, kocha życie i piękne kobiety.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przyjeżdża wraz z ojcem ze Związku Sowieckiego do kraju (matka nie przeżyła
trudów podróży). Początkowo robi lewe interesy, jednak wykorzystując znajomość języków obcych, zaczyna uczciwie
pracować jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port. Później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć lekko
podchodzi do życia, jest człowiekiem honoru. Mimo próśb ojca, z którym jest skłócony, odmawia przyjęcia pieniędzy od
rodzica i utrzymuje się sam. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna
kobieta. Po przyjeździe z Warszawy do Gdyni prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Tu próbuje ułożyć swoje życie
na nowo. Związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża
i obiecujących perspektyw, zostaje w Gdyni.
Losy czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych
z Kaszubami, z budową portu i powstającym miastem.
Odc. 1
Krzysztof Grabień zachęcony informacją o budowie portu jedzie na Wybrzeże. Celowe zatrzymanie pociągu na granicy
polsko - niemieckiej powoduje, że przyjeżdża do Gdyni nocą. Okradziony z pieniędzy, nieznający nikogo, wałęsa się
do świtu nad brzegiem morza. Rankiem staje w kolejce do punktu werbującego robotników, by dostać pracę. Chętnych
jest jednak zbyt wielu. Tu poznaje Wołodię, który proponuje mu niezbyt legalny, ale opłacalny interes. Chłopcy trafiają
do garkuchni, gdzie pracuje Łucka. Krzysztof podoba się dziewczynie. On odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość
przeradza się w miłość.
Z niewielką ilością pieniędzy, nie mając gdzie spać, Krzysztof nocuje początkowo na plaży, potem pomieszkuje na łodzi
razem z trzema poznanymi przy budowie linii kolejowej chłopakami. Wołodia spotyka inżynierów francuskich wysłanych
do Gdyni przez konsorcjum. Znający język obrotny chłopak, załatwia pracę sobie i Krzysztofowi. Obaj pracują w biurze
naczelnika budowy i projektanta portu, którym jest inż. Wenda. Rusza budowa, sprowadzona pogłębiarka drąży pierwszy
basen.


Serial historyczno - obyczajowy

Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment.
Dzisiaj odwiedzimy podwarszawski Konstancin, w którym przyjmie nas Karol Strasburger. Podzieli się z nami garścią wspomnień rodzinnych. Wspomnimy studia w szkole morskiej, nieoczywistą drogę, która zaprowadziła Karola Strasburgera na deski teatru oraz najbardziej istotne kreacje aktorskie, w tym słynną rolę Józefa Toliboskiego z "Nocy i dni".

Fabularyzowana opowieść o młodzieńczych latach i początkach panowania królowej Wiktorii oraz o jej małżeństwie z księciem Albertem. Julian Fellowes (Oscar za scenariusz do "Gosford Park"oraz Emmy za scenariusz do serialu "Downton Abbey"), jako autor scenariusza "Młodej Wiktorii" starał się wiernie odtworzyć historyczne fakty. Zatrudniono konsultanta historycznego Alastaira Bruce'a, z dbałością o szczegóły wykonano również stroje z epoki, nad czym czuwała znana kostiumolog Sandy Powell, zdobywczyni trzech Oscarów ("Zakochany Szekspir", "Aviator" i właśnie "Młoda Wiktoria"). Zdjęcia były kręcone w różnych miejscach znanych z historii Anglii. Mimo wielkiego zaangażowania twórców filmu, nie obyło się jednak bez krytycznych uwag na temat wielu historycznych nieścisłości.
Okres panowania królowej Wiktorii przypada na lata 1837 - 1901 i przeszedł do historii jako "epoka wiktoriańska". Gdy miała 8 miesięcy zmarł jej ojciec, gdy skończyła 11 lat, dokonał swych dni jej stryj król, Jerzy IV, pozostawiając tron księciu Clarence, który został królem Wilhelmem IV. Nie miał on legalnego potomka, następczynią była więc Wiktoria. Młoda dziewczyna musiała stawić czoło matce oraz jej agresywnemu mężowi, Sir Johnowi Conroyowi, który chciał władzy dla siebie i żony, zmuszając Wiktorię do podpisania dokumentów, stwierdzających na czas jej niepełnoletności regencję matki. Miesiąc po jej 18. urodzinach król Wilhelm IV zmarł. Koronacja Wiktorii odbyła się w 1838 r. Została królową Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii. Od samego początku panowania była niezależna. Potrafiła odseparować się od matki oraz jej nieprzychylnego małżonka. Wierzyła, że teraz może zdobyć wszystko. W końcu sama zaproponowała małżeństwo księciu Albertowi. Po narodzinach ich pierwszego dziecka, ociepliły się relacje Wiktorii z jej matką.
(THE YOUNG VICTORIA)

Tematem filmu jest historia warszawskich neonów, reliktów okresu PRL - u. Film ukazuje ich funkcjonowanie jako elementu miejskiej architektury zaczerpniętego z kapitalistycznego świata konsumpcji, który został wprowadzony do socjalistycznej rzeczywistości by stworzyć iluzję i fasadę dla szarości, biedy i zapóźnienia gospodarczego. W filmie oprócz zdjęć realizowanych współcześnie, w tym wywiadów z twórcami neonów, architektami, historykami sztuki i varsavianistami, wykorzystany jest niezwykle bogaty filmowy i fotograficzny materiał archiwalny, m.in. ze zbiorów Telewizji Polskiej.

Catherine Deneuve i Alain Delon w obsadzie filmu kryminalnego Jean - Pierre’a Melville’a z 1972 roku.
Edouard Coleman komisarz policji w Paryżu i jego przyjaciel Simon, który jest właścicielem klubu nocnego,
przypadkowo stają się kochankami atrakcyjnej Cathy. Dodatkowo ich losy splatają się podczas śledztwa
w sprawie pewnego napadu.

Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury.