TVP Kultura - Program TV na środę 15 maja 2024

Poszukiwaniem i odzyskiwaniem utraconych dzieł sztuki zajmuje się w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Departament Restytucji Dóbr Kultury. Pracy jest bardzo dużo, a lista dzieł, które czekają na odnalezienie, bardzo długa.
Pod pojęciem polskie straty wojenne rozumie się ruchome dobra kultury utracone w wyniku II wojny światowej z terenu Polski w jej granicach po 1945 roku. Prowadzona po wojnie rewindykacja, której celem było odzyskanie zagrabionego dziedzictwa kulturowego, zakończyła się w latach 50. wraz z rozwiązaniem Biura Rewindykacji i Odszkodowań. Od tego czasu aż do początku lat 90.
zagadnienia związane z restytucją dzieł sztuki nie były częścią oficjalnej polityki państwa. Dopiero zmiany ustrojowe przyczyniły się do utworzenia w 1991 roku Biura Pełnomocnika Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. Wznowiono wówczas gromadzenie dokumentacji dotyczącej utraconych obiektów, opierając się na literaturze specjalistycznej, archiwaliach i weryfikacji katalogów strat wojennych opracowanych w latach 40. przez Biuro Rewindykacji i Odszkodowań. Prace te stały się podstawą utworzenia w 1992 roku bazy strat wojennych, która jest jedynym takim ogólnopolskim rejestrem. Choć nie jest ona oficjalną, ustawowo umocowaną bazą, to gromadzone są w niej możliwie jak najpełniejsze informacje na temat zagrabionych obiektów. Baza składa się z 23 działów obejmujących, m.in. malarstwo, rzeźbę, grafikę, meble, tkaniny, porcelanę, szkło, złotnictwo, militaria, zbiory numizmatyczne i archeologiczne. Ma ona obecnie postać elektroniczną i stanowi zbiór otwarty, aktualnie zawiera ponad
64 tysiące rekordów i jest stale uzupełniana dzięki kwerendom archiwalnym. Warto też dodać, że każdy, kto posiada jakąkolwiek wiedzę o stracie wojennej, może zgłosić taką informację do rejestru.
Innym ważnym zadaniem opisywanego tu Departamentu jest odzyskiwanie zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem. Jednostka buduje jedyną w Polsce bazę danych gromadzącą informacje o obiektach z kolekcji muzealnych, kościelnych i prywatnych utraconych w wyniku współczesnych kradzieży. Obecnie w bazie znajduje się około 10 tysięcy skradzionych bądź zaginionych obiektów z takich dziedzin, jak malarstwo, rzeźba, kartografia, złotnictwo czy numizmatyka. Polska, dzięki intensywnej pracy Departamentu, jest jednym z najaktywniejszych krajów wykorzystujących system IMI. Od początku 2019 roku wysłano ponad 100 formularzy do wszystkich państw UE. W ostatnim czasie to właśnie dzięki systemowi IMI udało się odzyskać dwie cenne ikony skradzione w 1990 roku ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Czasem nie ma jednak możliwości dokonania restytucji z pomocą polskich i zagranicznych organów ścigania. Kluczem jest wówczas łączenie różnych metod negocjacyjnych, wykorzystywanie narzędzi prawnych i pozaprawnych oraz ciągłe poszukiwanie nowych metod odzyskiwania strat wojennych. Restytucja to proces często długotrwały, trudny i obarczony dużym ryzykiem niepowodzenia.
Dzięki działalności Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 2008 roku udało się odzyskać prawie 600 pojedynczych dzieł sztuki, w tym obrazy, retabulum ołtarzowe i predellę, rzeźbę, rękopisy i starodruki, grafiki, przedmioty rzemiosła artystycznego, zabytki archeologiczne oraz obiekty etnograficzne i zoologiczne. Obecnie Departament Restytucji Dóbr Kultury prowadzi około 80 postępowań w kraju i za granicą, m.in. na terenie Niemiec, Wielkiej Brytanii, USA, Szwecji, Austrii i Stanów Zjednoczonych. Pracownicy Departamentu nieustannie podejmują działania, by utracone dzieła sztuki odnaleźć i przywrócić macierzystym zbiorom. Nie tracą nadziei, że kiedyś uda się odnaleźć i odzyskać słynny "Portret młodzieńca" Rafaela.

Po wielu latach oczekiwania Jan Serce otrzymuje wreszcie własne mieszkanie. Wśród pustych ścian spędza tu wieczory po powrocie z pracy. Pewnego dnia odwiedza go przyjaciel Piotr z Matyldą, dla której chce zostawić żonę Małgosię i dzieci. Piotr z przyjaciółką wprowadzają się do Janka, a on zaczyna szukać sposobu, jak pomóc Małgosi w tej sytuacji.

Scenariusz filmu oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać". To opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego - w owym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od wiosny 1923 roku do uzyskania przez Gdynię praw miejskich w 1926 roku. Główni bohaterowie filmu to cała galeria barwnych postaci. Butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień pochodzi ze wsi pod Przeworskiem. Wyruszył na Wybrzeże w poszukiwaniu pracy i swojego miejsca w życiu. Jest sierotą, jego rodzice zginęli w czasie bombardowania. W czasie podróży Krzysztof zostaje okradziony, dociera do Gdyni nocą, nie ma się pieniędzy na nocleg. Nazajutrz w kolejce do punktu werbującego robotników do pracy poznaje Wołodię Jazowieckiego, który proponuje mu niezbyt legalny, ale za to opłacalny interes. Razem zatrudniają się w garkuchni, gdzie pracuje też Łucka, dziewczyna z Kaszub. Krzysztof podoba się jej, a on odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość szybko przeradza się w miłość. Kariera Grabienia na Wybrzeżu rozwija się. Młody człowiek podejmuje pracę przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką i wreszcie idzie na studia. Sukcesywnie wrasta w rodzące się miasto. Jego miłość, Łucka, pochodzi z rodziny z Konków. Początkowo zatrudniona w garkuchni dla robotników, później znajduje zatrudnienie w biurze inż. Tadeusza Wendy, kierownika budowy portu w Gdyni. Łucka zostaje żoną Krzysztofa zostaje wbrew woli ojca, Augustyna. Ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich. Równie ciekawą postacią w filmie jest Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i serdeczny przyjaciel Krzysztofa. Umie czerpać radości, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił do kraju ze Związku Sowieckiego wraz z ojcem. Jego matka nie przeżyła trudów podróży. Początkowo Wołodia zajmuje się lewymi interesami, jednak wszystko się zmienia, gdy ma okazję wykorzystać swoją znajomość języków obcych. Od tej pory pracuje jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port w Gdyni, a później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć uchodzi za lekkoducha, jest jednocześnie człowiekiem honoru. Skłócony z ojcem, kategorycznie odmawia przyjęcia od niego pomocy finansowej. Woli pozostać na własnym utrzymaniu. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe do Gdyni z Warszawy prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Próbuje ułożyć swoje życie na nowo. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, tu koncentruje się życie towarzyskie, tu przychodzą miejscowi i letnicy w sezonie. Helena związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw na przyszłość, zamierza pozostać w Gdyni. W czasie weselnego przyjęcia Krzysztofa i Łucki, organizowanego w restauracji Heleny, wszystkich poraża wiadomość, że wskutek kryzysu konsorcjum wycofuje się z budowy portu. Roboty zostają wstrzymane, ludzie tracą pracę, Francuzi wyjeżdżają. W czasie pożegnania na dworcu w Gdyni Helena zapewnia Lebraca, że przyjedzie do Paryża. Kryzys niemieckiej marki sprawia, że przepadają wszystkie oszczędności Augustyna Konki, trzymane w gdańskim banku. Konka pada rażony apopleksją. Sprowadzony przez Krzysztofa lekarz niewiele może pomóc. Pielęgnowany przez rodzinę Augustyn, leży w domu, nie ma kontaktu ze światem.Krzysztof, Łucka, Helena i Wołodia spotykają się w restauracji. Rozmawiają o przyszłości. Wszyscy są w podłym na

Kolejny film z telewizyjnego cyklu "Święta polskie", który zyskał przychylność
krytyki i uznanie widzów. "Biała sukienka" to przypowieść na Boże Ciało. Akcja
filmu Michała Kwiecińskiego rozgrywa się właśnie w tym uroczyście obchodzonym
i bardzo ważnym dla katolików dniu. Bohaterami są mieszkańcy wsi położonej
niedaleko Białegostoku.
Jest piękny, słoneczny poranek, panuje świąteczna atmosfera, miejscowy kościół
i wierni szykują się do obchodów święta Bożego Ciała. Trwają ostatnie przygotowania:
przyozdabianie trasy procesji, prasowanie komunijnych białych sukienek, polerowanie
masek samochodów, bo przecież w takim dniu trzeba się pokazać przed sąsiadami.
Na tle świątecznej gorączki toczą się równolegle dwa wątki.
Maciek, młody dorobkiewicz i pozer, konsumpcyjnie nastawiony do życia, podróżuje
z Warszawy nowiutkim jeepem. Jedzie do rodzinnego Białegostoku. W drodze zabiera
autostopowicza, swego rówieśnika - człowieka skromnego, zrównoważonego
i małomównego. Damian jest przeciwieństwem Maćka, ceni inne wartości w życiu.
On również wraca w rodzinne strony. Przez cały czas młodzi ludzie prowadzą
dyskusję teologiczno - światopoglądową. Rozmawiają na temat święta Bożego Ciała
i w ogóle wiary. Maciek wypowiada się z pogardą o katolikach, instytucji Kościoła
i "czarnych". Kpi z procesji i wiejskiej ciemnoty. Damian staje w obronie ludzi
wierzących, sam wierzy w Boga. Dwaj dyskutujący podróżni zmierzają w kierunku
wsi, gdzie wkrótce ma się odbyć procesja. Ksiądz proboszcz wydaje polecenia,
wokół krząta się kościelny i inni pomocnicy. Miejscowy muzyk, Jacek, organizuje
sprzęt nagłaśniający, by słowa proboszcza dotarły do wszystkich wiernych.
Ale nawet w tak uroczystym dniu nie wszystko odbywa się po bożemu. Nie ustaje
spór zwaśnionych rodzin - zamożnych Kowali i znacznie uboższych Suszków.
W jednym z domów kłócą się również małżonkowie. Suszek jest wściekły, bo
w jego polonezie zepsuły się właśnie hamulce. Żona Zofia wymyśla mu od głupków
i obwinia o całe zło. W swej zapalczywości zapomina o białej sukience córki Pameli.
W rezultacie na śnieżnobiałej tkaninie odciska się brunatna plama od rozgrzanego
żelazka. Trzeba się upokorzyć i pożyczyć sukienkę Andżeliki od Kowali, by Pamela
mogła sypać kwiatki.
W końcu wszyscy ruszają na procesję. Dumny Kowal w nowym, błyszczącym
daewoo, a także Suszek z rodziną, który zdecydował się na jazdę mimo uszkodzonych
hamulców.
Tymczasem zrywa się burza. W ulewnym deszczu dochodzi do poważnej kolizji
drogowej.


Film obyczajowy, 65 min, Polska 2003
Reżyseria: Michał Kwieciński
Scenariusz: Doman Nowakowski
Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz
Muzyka: Maciej Majchrzak, Zygmunt Staszczyk, Jacek Perkowski
Aktorzy: Sambor Czarnota, Paweł Małaszyński, Izabela Dąbrowska,
Bogdan Kalus, Elżbieta Karkoszka, Mieczysław Hryniewicz, Bartosz Topa
i inni

Dorobek pisarski Jarosława Iwaszkiewicza (1894 - 1980) należy do najbogatszych
we współczesnej literaturze polskiej. W toku przeszło 60 lat trwającej twórczości
Iwaszkiewicz interesował się wieloma dziedzinami i gatunkami literatury. Uprawiał
przez całe życie lirykę, pisał powieści i opowiadania, dramaty, eseje, biografie,
reportaże i recenzje. Opowiadania zajmują w jego twórczości miejsce bardzo
eksponowane. Jedną z ich wspólnych cech jest realizm ujmowany w kategoriach
psychologicznych. Podstawowe dla każdego człowieka problemy, zagadnienia życia
i śmierci, sprawy uczuć, miłości są oglądane przez pryzmat mijającego czasu. Nie ma
powrotu do zdarzeń sprzed lat. Obraz świata, który przed laty uważaliśmy za jedynie
prawdziwy, w świetle późniejszych doświadczeń wydaje się prosty, często banalny.
Natura tych prawd jest kluczowym problemem "Panien z Wilka". Wiktor Ruben,
główny bohater, wraca do miejsca swych młodzieńczych uniesień, miłości i flirtów.
Usiłuje wskrzesić rzeczywistość sprzed kilkunastu lat. Zapisana jest ona w jego pamięci
jako najbardziej pogodny epizod życia. Ta próba okazuje się iluzją. Nie wystarczą te same
słowa, gesty, miejsca. W ciągu 15 lat wydarzyło się zbyt wiele. Czas odcisnął piętno
na każdym z bohaterów. Piękne dziewczyny to dziś podstarzałe, zgorzkniałe kobiety.
Dawne związki już nie wrócą. Tracą sens.
Film Andrzeja Wajdy w sposób mistrzowski przedstawia prozę Jarosława Iwaszkiewicza.
W 1979 r. na FPFF w Gdańsku dostał Nagrodę Specjalną. W 1980 r. uzyskał nominację
do Oscara.

Dramat psychologiczno - obyczajowy, 112 min, Polska 1979
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Zbigniew Kamiński
Zdjęcia: Edward Kłosiński
Muzyka: Karol Szymanowski
Występują: Daniel Olbrychski, Anna Seniuk, Maja Komorowska, Krystyna
Zachwatowicz, Stanisława Celińska, Christine Pascal, Tadeusz Białoszczyński,
Zofia Jaroszewska, Andrzej Łapicki, Paul Guers, Krystyna Wolańska, Zbigniew
Zapasiewicz, Andrzej Grzybowski, Kazimierz Orzechowski i inni

Janek razem z Małgosią jedzie nad morze po jej córki. Są zaprzyjaźnieni od wielu lat, ale po raz pierwszy znajdują się ze sobą sam na sam. Mężczyzna zdaje sobie sprawę, że od wielu lat kochał się właśnie w Małgosi, że to ona jest jego ideałem. Małgosia, porzucona przez Piotra, byłaby skłonna zostać panią Serce. Wtedy właśnie Piotr decyduje się wrócić do żony. Janek odwiedza matkę. Dowiaduje się, że pan Julian przegrał na wyścigach wszystkie jej oszczędności. Janek wszczyna awanturę, matka wyrzuca go z domu. Bohater z wrażenia dostaje ataku serca.

"Lokomotywa PM 36" była jednym z największych sukcesów polskiego designu w okresie międzywojennym. Ta aerodynamiczna konstrukcja parowozu projektu Kazimierza Zembrzuskiego była częścią inwestycji niepodległego państwa w kolej, która po latach rozbiorów i nierównomiernego rozwoju w poszczególnych częściach ziem polskich, wymagała reformy niezbędnej do scalenia kraju. Nowoczesny projekt zakładał, że pociąg będzie mógł rozpędzić się do prędkości 140 km/h. W 1937 roku w Paryżu podczas Wystawy Światowej, która była symbolicznym pokazem sił europejskich mocarstw w przededniu II Wojny Światowej, lokomotywa otrzymała złoty medal dla najlepszego projektu. Odcinek opowiada o transporcie w międzywojennej Polsce (Czy kolej była luksusem? Kogo było stać na taką podróż?), a zarazem o staraniach niepodległego kraju do bycia postrzeganym jako nowoczesne państwo śmiałych reform gospodarczych. To również historia inżyniera Kazimierza Zembrzuskiego, który po 1948 roku objął Katedrę Budowy Lokomotyw Politechniki Warszawskiej oraz jego naśladowców. Odwiedzimy także bydgoskie zakłady firmy PESA, by pokazać jak dziś wygląda przemysł kolejowy w Polsce. Zastanowimy się, czy pociągi zaczną zastępować podróże samolotem w celu ograniczenia zanieczyszczenia środowiska.

Francisco Goya, hiszpański malarz i grafik uważany za najważniejszego twórcę przełomu XVIII i początku XIX wieku,
stworzył serię rycin zatytułowaną "Okropności wojny". Grafiki powstały w latach 1810 - 1820 pod wpływem wojen
napoleońskich, toczących się na terytorium Hiszpanii od 1808 do 1814 roku. Cykl jest realistyczny, pełen drastycznych
szczegółów. Jest pierwszym w sztuce europejskiej tak jednoznacznie antywojennym dziełem. O kilku wybranych
grafikach opowie Lucyna Lencznarowicz.

Film opowiada niesamowitą historię pierwszego cyrku stworzonego przez ofiary handlu dziećmi.

Cykl "Ukraińska czytanka" przedstawi 16 współczesnych ukraińskich autorów, którzy w lipcu 2015 roku uczestniczyli w festiwalu Miesiąc spotkań autorskich. Miesiąc spotkań autorskich to największy festiwal literacki w Europie Środkowej, które do Czech (Polski, Słowacji i na Ukrainę) co roku zaprasza autorów literatury z innego kraju (gość honorowy festiwalu). Jest to telewizyjna antologia ukraińskich autorów, która oczyma czeskich, słowackich i polskich dokumentalistów zobrazowała nie tylko konkretnego autora i jego dzieła, ale też mapę danej literatury.

Młoda kobieta zostaje ciężko poparzona w pożarze mieszkania wynajmowanego przez studentów. Śledczy postanawiają włączyć do dochodzenia profesora T. , który odkrywa, że ofiara została odurzona, a pożar wywołano celowo.

Cykl "Ukraińska czytanka" przedstawi 16 współczesnych ukraińskich autorów, którzy w lipcu 2015 roku uczestniczyli w festiwalu Miesiąc spotkań autorskich. Miesiąc spotkań autorskich to największy festiwal literacki w Europie Środkowej, które do Czech (Polski, Słowacji i na Ukrainę) co roku zaprasza autorów literatury z innego kraju (gość honorowy festiwalu). Jest to telewizyjna antologia ukraińskich autorów, która oczyma czeskich, słowackich i polskich dokumentalistów zobrazowała nie tylko konkretnego autora i jego dzieła, ale też mapę danej literatury.

Legendarna pieśniarka, znana jako kobieta w czerwonym ponczo, zdobyła sławę w latach 60. XX wieku. Była postacią bardzo charakterystyczną: nosiła męskie stroje, specjalizowała się w meksykańskim stylu muzycznym ranchera, wykonywanym głównie przez mężczyzn i opiewającym ich pożądanie wobec kobiet. Często koncertowała z legendarnym piosenkarzem Jos Alfredo Jimnezem. Stylizowana po męsku Chavela paliła cygara i do lat 80. nie stroniła od alkoholu. Wystąpiła jako aktorka w filmie "Krzyk kamienia" Wernera Herzoga (1991), a w 2003 r. współtworzyła ścieżkę dźwiękową do filmu "Frida".

Nie tak wcale dawno temu, aby zrobić sobie ubranie, nie wystarczyło wyłącznie wykonanie odpowiedniego kroju, ale trzeba było utkać od podstaw sam materiał. Dlatego przez całe stulecia nasze babcie zajmowały się uprawą i obróbką lnu. Radosław Kotarski podąża tym tropem i pod czujnym okiem pani Krystyny stara się przerobić zebrany len na nici.