TVP Rozrywka - Program TV na środę 22 maja 2024

Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni.

W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy do doliny Białej Nidy na Kielecczyźnie. Kuchnia tego regionu nie zagościła jeszcze w naszym programie, więc czas to naprawić. W dawnych czasach jadano w tych okolicach skromnie, by nie rzec biednie. Na słabych glebach uprawiano głównie ziemniaki, kapustę, rośliny strączkowe i zboże. Najbardziej znaną potrawą jest zupa zalewajka świętokrzyska. Była ona przygotowywana na bazie kwaśnego żuru, z ziemniakami, kiełbasą lub boczkiem, czasem z dodatkiem grzybów. Znajdziemy tu też wiele dań z ziemniaka, który choć pojawił się w jadłospisie dopiero w XIX wieku, jest podstawą wielu regionalnych specjalności takich jak: "gałki", "goły", "golorze", pyzy, "tryndle", "pigoły", "targańce" czy też "zmiocarz" - rodzaj pasztetu ziemniaczanego. Na głębokim oleju smażono pączki z ziemniaków, a wśród potraw ziemniaczanych królował kugiel, czyli zapiekanka ziemniaczana z mięsem wywodząca się z tradycji żydowskiej. Lokalne gospodynie do dziś wyrabiają prawdziwe wiejskie twarogi czy masło. Karol przyrządzi swoje wersje tradycyjnych dań regionalnych. 1/ Przygotowana w kociołku na ogniu zupa z grochu, kaszy i ziemniaków; 2/ Bitki z ligawy wołowej w pikantnym sosie z kuleczkami z ziemniaków; 3/ Placki z ziemniaków z farszem z wiejskiego twarogu i domowej konfitury.

Tym razem, Karol Okrasa zaprosi na opowieść o pieczarkach. Starsi widzowie pamiętają, jak w czasach PRL - u często zajadali się ówczesnymi hot - dogami. Taki ciepły hot - dog zmarzniętemu człekowi wydawał się boski. Ale cóż to był za hot - dog? Otóż wówczas mięso, a więc i parówki, były na kartki. Zatem zaradni Polacy, można nawet powiedzieć poprzednicy Karola w łamaniu przepisów wymyślili polskiego hot - doga, który był nadziany farszem z pieczarek. Bo pieczarki nie były na kartki w przeciwieństwie do parówek. Tzw. prywaciarze, czyli rolnicy w starych stodołach i szopach produkowali pieczarki na przekór systemowi, który tymczasem walczył na odcinku braków w zaopatrzeniu pracującej ludności miast i wsi w mięso oraz jego przetwory. Innym daniem z tego czasu, które królowało w stołówkach szkolnych czy pracowniczych, był kotlet z ziemniaka (zamiast z mięsa) z sosem pieczarkowym. Serwowano też często pieczarki a la flaczki. Dziś warto do pieczarek wracać. Okazało się bowiem, że pieczarki zawierają sporo witamin i składników mineralnych. Nie są zatem tak bezwartościowe, jak sądzono do niedawna. Karol zaprezentuje trzy propozycje potraw z pieczarek. Na początek flaczki z pieczarek i boczniaków, potem będzie pasztet z pieczarek, soczewicy i kapusty, a na koniec kotlety ziemniaczane z sosem pieczarkowym.

Robert Makłowicz podróżuje po Holandii. Trasa wiedzie z Zelandii do Bredy. Zelandia to po niderlandzku Zeeland,
czyli morska kraina.
Zatoka Oosterschelde to nie tylko miejsce żeglugi, hoduje się tu tutaj również owoce morza. Rocznie 50 milionów ton
małży i 3 miliony ton ostryg. W miasteczku Yerseke Robert pokazuje nam wanny z narybkiem małży i uprawą alg, które
są podstawowym pożywieniem małży. Widok kutra pełnego wyłowionych z wody małży to normalny tutaj widok. Małże
przetwarza się i sprzedaje na miejscu. Większość mieszkańców Yerseke właśnie z tego żyje. Przy kutrach cumujących
w porcie rybackim Robert gotuje na stosie skrzynek mule w piwie z warzywami po holendersku.
W Maasbracht podziwiamy wraz z Robertem kanał imienia królowej Juliany. Kanał płynie powyżej otaczających go
terenów. Zbudowany w latach 30. XX wieku jest sztuczną odnogą Mozy i umożliwia żeglugę na jej niespławnym odcinku
w Limburgii - południowej części kraju. Ta największa w Holandii śluza to prawdziwe hydrologiczne cudo. Różnica poziomów
między lustrami wody wynosi 11 metrów.
Ulubionym środkiem lokomocji są w Holandii statki wycieczkowe. Takim statkiem Robert wybiera się w rejs po Mozie.
W czasie rejsu na pokładzie serwowane są dania barowe: kiełbaski kroket i frikandel z miejscowym piwem.
Kościec hydrologiczny Holandii stanowią trzy rzeki, które uchodzą do Morza Północnego, Ren, Moza i Skalda,
połączone licznymi kanałami. Z koryta Mozy wydobywano piasek i żwir, w wyniku czego utworzyła się tu śródlądowa delta
rzeczna. I choć Holandia ma świetnie rozwiniętą sieć dróg i autostrad, to na wodzie jest o wiele przyjemniej.
Statkiem Robert dopłynął do Bredy, miasta leżącego blisko granicy z Belgią. W XVI wieku dzisiejsze Niderlandy
i Belgia stanowiły jedno państwo - Niderlandy. Władzę w nim przejęli katoliccy królowie Hiszpanii. Po reformacji południowe
prowincje Niderlandów pozostały katolickie, ale północ była protestancka i zbuntowała się przeciwko Habsburgom. W hallu
ratusza w Bredzie wisi kopia obrazu Velazqueza "Poddanie Bredy". Hiszpanie pacyfikowali zbuntowane prowincje. Jeden
z epizodów wojny - poddanie Bredy w 1625 - uwiecznił na obrazie Diego Velazquez. Zdobywcą miasta był wówczas hiszpański generał Spinola. Oryginał obrazu można obejrzeć w madryckim muzeum Prado. Wysiłek północnych prowincji przyniósł efekt: zrzuciły hiszpańskie jarzmo i wybiły się na niepodległość jako dzisiejsza Holandia. Znacznie później, w XIX wieku, z prowincji południowych powstała Belgia.
Przy głównym placu Bredy stoi zabytkowy kościół Grote Kerk, największy i najważniejszy w mieście. W tym gotyckim
kościele spoczywa jeden z namiestników dawnych Niderlandów i jego żona. Mają dość oryginalne imiona: Engelbrecht Nassau
i Kineburga Badeńska. Kościół ocalał z II wojny światowej, jak zresztą i całe miasto, dzięki brawurowemu manewrowi polskich żołnierzy. Wielu z nich spoczęło na polskim cmentarzu wojennym. W październiku 1944 roku Bredę wyzwoliła I Dywizja
Pancerna pod dowództwem generała Stanisława Maczka. W oknach domów pojawiły się wówczas napisy: "dziękujemy wam, Polacy", a generał Maczek otrzymał honorowe obywatelstwo miasta. Przeżył 102 lata i kazał się pochować tutaj, obok swoich chłopców.

Zmiennicy nie mogą wyplątać się z kłopotów, jakich przysparzają im uciążliwi pasażerowie ich taksówki. Klusek i Gonschorek usiłują namówić Jacka do złożenia fałszywych zeznań w sądzie w sprawie o porwanie taxi 1313. Kasia, jako Marian Koniuszko, bierze udział w ryzykownej mistyfikacji, próbując pomóc przyjaciołom Jacka Parzydlaka w rozwiązaniu ich problemów mieszkaniowych. Tymczasem redaktor Lusia i awangardowy pisarz Oborniak, którzy odtworzyli zaginioną powieść, stają wobec nowych i niespodziewanych okoliczności związanych ze "zmartwychwstaniem" autora.

Święta Bożego Narodzenia to w rodzinie Boskich czas miłości i prezentów, czas spędzony w gronie najbliższych. Zanim to jednak nastąpi, trzeba wybrać i kupić prezenty. Dzieciaki szykują podarunki dla rodziców i próbują odgadnąć, co rodzice przygotowali dla nich. Ludwik staje przed trudnym zadaniem wytłumaczenia Kacprowi, co to są święta i tradycja. Dzieciaki zasadzają się na św. Mikołaja, szykując dla niego wyrafinowaną pułapkę. A po świętach trzeba coś zrobić z nieudanymi prezentami i z nadmiarem jedzenia.

Ludwik zaplanował cały dzień atrakcji dla swoich synów. Niestety, nie wzbudza to wielkiego entuzjazmu chłopców. Udaje mu się jednak namówić ich na minimecz hokejowy. Cała rodzina będzie mogła się zmierzyć w walce, a niektórzy poznają smak porażki i braterskiej pomocy. Ludwik nauczy też swoich synów, jak robić perfekcyjne piguły śnieżne, ale polegnie w starciu z samochodem. Natalia, przekonując Tomka, że uczenie się dat na historii jest bardzo ważne, będzie musiała upiec ciasto czekoladowe. A w nocy Ludwik będzie szukał kryształowej kuli...

Tym razem Karol Okrasa wyruszy nad piękną, wciąż dziką rzekę Biebrzę i pokaże widzom, jak przygotować szybkie potrawy z grilla. Jak powszechnie wiadomo, po pierwszym weekendzie maja, jak Polska długa i szeroka, rodacy rozstawiają swoje stanowiska na działkach, w miejscach biwakowania. Zewsząd dobiega zapach żarzącego się węgla drzewnego oraz aromaty karkówki, kaszanki czy podpieczonej kiełbasy. Co ciekawe, jeszcze w czasach późnego PRL - u, czyli stosunkowo niedawno, grillowanie było w naszym kraju przyjemnością prawie nieznaną. Ale minęło nieco ponad trzydzieści lat i poczuliśmy się mistrzami świata w tej dziedzinie. Oczywiście najbardziej smakowite dania grillowe, zbyt często jadane, w końcu się znudzą. Istnieje zatem silna potrzeba, aby ofertę grillową od czasu do czasu odświeżyć ciekawymi nowinkami. To zadanie dla Karola, który rozbije namiot nad brzegiem Biebrzy i pokaże widzom nową porcję grillowych przysmaków. Przy czym założenie jest takie, aby ryba czy mięso, które trafią na ruszt, nie spędziły tam dłużej niż jedną minutę. Pierwszą propozycją szybkiego grillowania będzie szaszłyk z marynowanej polędwicy wołowej z pieczoną sałatą rzymską. Po zimnej nocy w namiocie Karol pokaże, jak przygotować na śniadanie smakowitą kanapkę z grillowaną wołowiną, pesto oraz konfiturą z cebuli i musztardy. A na koniec zobaczymy grillowane kawałki łososia owinięte boczkiem i podane z salsą ze słonecznika i grillowanej papryki.

W tym odcinku Karol Okrasa rusza na Żuławy. Ta niegdyś prawie niedostępna, bagnista i zalewana przez wody Wisły i Bałtyku kraina, długo opierała się próbom kolonizacji. Próbowali te ziemie zagospodarować Krzyżacy, ale najlepiej udało się to osadnikom niderlandzkim, głównie holenderskim menonitom. Prześladowani w swojej ojczyźnie, na terenie dawnej Rzeczpospolitej byli pożądani, bo potrafili doskonale wykorzystywać tereny zalewowe. Tworząc sieci kanałów, meliorując bagniska stworzyli niezwykle nowoczesne jak na ówczesne czasy gospodarstwa, słynące z wysokiej kultury rolnej. Później osadnicy ci, zwani Olędrami, osiadali wzdłuż prawie całej Wisły, dostarczając na lokalne rynki wspaniałe mleko, śmietanę, masło, sery i dorodne warzywa. A czy pozostawili oni swoje ślady w polskiej kuchni, tak jak inne narody zamieszkujące niegdyś dawną Rzeczpospolitą? Tym właśnie zajmie się Karol w swojej kolejnej przygodzie kulinarnej. Karol przygotuje trzy dania. 1/ Kolorowa kanapka z pieczonym kurczakiem i pomidorową sałatką; 2/ Inspirowany przepisem Stanisława Czernieckiego z 1682 roku na kapłona po holendersku, kurczak w maśle i korzennych przyprawach ze słodkimi frytkam; 3/ Dorsz zapiekany w pomidorowym sosie.

Delft, Gouda, Thorn i Wessem to trasa podróży przez Holandię w dawnym stylu.
W Delfcie na dziedzińcu pałacu Prinsehof, dawnej siedziby księcia Wilhelma I Orańskiego Robert w pomarańczowej
koszulce przypomina bohaterską historię Wilhelma I Orańskiego i wyjaśnia, dlaczego Holendrzy to Oranje.
W połowie XVI wieku niemiecki hrabia Nassau Wilhelm odziedziczył tytuł księcia Orange - stąd pomarańcza - wraz z wielkimi posiadłościami w Niderlandach. W tym czasie panowali tam Hiszpanie, byli to katoliccy Habsburgowie. Niderlandzcy kalwiniści wypowiedzieli im wojnę. Wilhelm stanął na czele zbuntowanych prowincji jako ich namiestnik, a na swoją siedzibę wybrał pałac
w Delfcie. W nim zresztą zginął. Nie ustrzegł się skrytobójczych kul fanatycznego katolika, Francuza Balthazara Gerdarda,
który wstąpił do niego na służbę pod fałszywym nazwiskiem i 10 lipca 1584 r. dokonał politycznego mordu. Ślady po kulach
w ścianie są widoczne do dziś, a Wilhelm I Orański stał się bohaterem narodowym, którego sławi holenderski hymn.
Historia Wilhelma Orańskiego przyciąga do Delft głównie Holendrów. Magnesem dla turystów z zagranicy jest Jan Vermeer,
jeden z najwybitniejszych malarzy w historii sztuki, uznawany za mistrza światła.
Gouda leżąca na trasie między Utrechtem a Hagą słynie z produkcji serów. Jej pracowici mieszkańcy osiągnęli
bogactwo, warząc piwo i zajmując się tkactwem, ale jeden produkt rozsławił miasto w całym świecie. Ten produkt to coś
do jedzenia. Ów specyfik spożywczy nie był produkowany w samym mieście, lecz w okolicznych wsiach, ale to miasto dało
mu nazwę. W Goudzie Robert wstępuje do sklepiku z serami. Na zewnątrz jako reklama wiszą atrapy serów. Nasz kulinarny recenzent omawia bogatą ofertę serów, przyznając, że wielowiekową tradycję serowarską doskonale widać w takich sklepach.
To prawdziwe świątynie sera.
Kilka kilometrów od centrum Goudy znajduje się gospodarstwo De Twee Hoeven, prawdziwe zagłębie produkcji sera,
gdzie tradycję łączy się z nowoczesnością. Sery gouda wyrabia się tu z mleka krów rasy holsztyńskiej - fryzyjskiej.
Wszystkie sery produkuje się z mleka niepasteryzowanego. Do handlu trafiają sery młode - dojrzewające minimum pięć
tygodni oraz średnio dojrzałe - po trzech i ośmiu miesiącach. Najstarsze - sprzedawane są po dwóch latach dojrzewania.
Degustacja serów odbywa się na dziedzińcu; na stole czekają na Roberta różne gatunki: aromatyzowane pieprzem,
czosnkiem, papryką, kminkiem i gorczycą.
Na zakończenie pobytu w Goudzie Robert wstępuje do kawiarni przy Domu Wagi. W ogródku kawiarnianym degustuje miejscowy przysmak, wafle przekładane masą karmelową. Do tego kawa z dawnych holenderskich kolonii: Jawy i Sumatry.
Limburskie miasteczko Thorn nad Mozą ktoś w zabawny sposób pomylił z polskim Toruniem, który po niemiecku
nazywa się tak samo. Thorn to maleństwo, ale z tak imponującą historią, że mogłaby zająć pół tomu encyklopedii. Przed
wiekami były tu mokradła, które osuszono, jak to w Holandii, i na wzniesieniu zbudowano klasztor. Od niego zaczynają się
dzieje Thorn. Klasztor założyło żeńskie zgromadzenie benedyktynek. Należały do niego wyłącznie arystokratki. Z czasem
reguła zeświecczała i przeorysza zakonu stała się księżną niezależnego minipaństewka, najmniejszego w niemieckiej Rzeszy.
Kres istnienia księstwa, po 800 latach władzy kobiet w Thorn, położyła rewolucyjna armia francuska, która zburzyła
zabudowania klasztorne. Francuzi nałożyli nowe podatki od wysokości okien i drzwi, więc mieszkańcy je zmniejszali
i zamurowywali, a przeróbki zamalowywali na biało. Stąd dzisiejsze określenie "Białe miasto".

Odc. 10
Już za chwilę czas pożegnań, więc i rozmowy poranne tylko o tym, jak to będzie po powrocie do domu. Ale poranek zacznie się od poważnego konfliktu seniorek, żeby potem myśleć już tylko o balu, na którym tradycyjnie uczestnicy wybiorą swoją Królową i swojego Króla. Panowie limuzynami jadą pierwsi do sali balowej, tam czekając na panie. Zachwytom i słowom uznania dla stylizacji dam nie ma końca. Marta dając sygnał do rozpoczęcia uroczystego finału, zaprasza współprowadzącego bal. Dziś, w tym wyjątkowym dniu, prowadząca także nie będzie sama. Ale to nie jedyna niespodzianka tego wieczoru! Misja "Sanatorium miłości" zakończona. Miłość znowu zatryumfuje.