Jajko

Co było pierwsze: jajko czy kura? W tej kwestii autor dokumentu nie pozostawia żadnych wątpliwości.
I jeszcze jedno jest pewne: że jajko to prawdziwy cud natury.
Jajka różnią się nie tylko wielkością, także kształtem są okrągłe, długie i wąskie, spiczaste, owalne;
barwą - mogą być jasne i gładkie, niebieskie, zielone, w cętki, kropki, pręgowane, nakrapiane, plamkowane,
w rozmaite desenie; twardością skorupki do zrobienia otworu w jajku strusia potrzebna jest nawet wiertarka.
Dla ornitologów jajka są nie mniej ważnym przedmiotem badań niż same ptaki.
W Górnośląskim Muzeum Przyrodniczym w Bytomiu znajduje się unikatowa kolekcja oologiczna,
a niektóre z przechowywanych tam okazów mają grubo ponad 100 lat. Jest to zarazem jeden z największych
tego typu zbiorów w Polsce. Z kolei najbardziej kolorową kolekcję jajek i równie okazałą można spotkać
w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, gdzie znajduje się wielka ekspozycja wielkanocnych pisanek:
10 tysięcy eksponatów zbieranych od XIX wieku.
Głównym tematem filmu Marcina Krzyżańskiego jest właśnie Wielkanoc i nierozerwalnie łączące się
z tym świętem kolorowe jajka. Pisanki w wielu kulturach uchodzą za symbol odradzającego się życia,
symbol płodności, wiąże się z nimi wiele legend, są ważnym elementem ludowych tradycji i obyczajów:
pisanki zawieszone w sadzie gwarantują urodzaj, pozostawione po świętach w domu chronią przed
uderzeniem pioruna. Dziś wszystkie kolorowe jajka zazwyczaj nazywamy pisankami, ale dawniej nosiły
różne nazwy w zależności od techniki wykonania: malowanki, kraszanki, oklejanki.
Wiek najstarszych pisanek sięga pięciu tysięcy lat, pochodzą z wykopalisk w Mezopotamii. Sztuka
zdobienia jaj była także znana Egipcjanom, Grekom, Rzymianom, Chińczykom. Do Europy ten zwyczaj
przywieźli Persowie. Najstarsze pisanki znalezione w Polsce pochodzą z X wieku. Niekwestionowaną
stolicą malowanych jaj jest u nas małopolska wieś Zalipie. Pisanki mienią się tu wszystkimi kolorami
kwiatów majowej łąki. W Zalipiu istnieje Dom Malarek, gdzie kultywuje się stare tradycje, pieczołowicie
przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Nikt nie wyobraża sobie Wielkanocy bez koszyczka z pisankami, który ściśle nawiązuje do polskiej
tradycji obchodzenia świąt wielkanocnych. Tymczasem w początkach chrześcijaństwa Kościół traktował
malowanie jaj jako zwyczaj pogański. Prawo surowo też zabraniało jedzenia jaj w Wielkanoc. Zakaz ten
został oficjalnie zniesiony dopiero w XII wieku.


Film dokumentalny, Polska 2007
Scenariusz i realizacja: Marcin Krzyżański
Zdjęcia: Zbigniew Jarosz, Konrad Kata, Krzysztof Skrok