Sędziowie

Sfilmowana wersja dramatu Stanisława Wyspiańskiego - dzieło Konrada Swinarskiego
uhonorowano Nagrodą Główną w kategorii filmów telewizyjnych oraz nagrodą za muzykę
dla Stanisława Radwana na FPFF w Gdańsku w 1974 r. Tragedia Wyspiańskiego, której
osnową było prawdziwe zdarzenie, odnotowane w XIX - wiecznych kronikach sądowych,
wielokrotnie gościła na polskich scenach. Do najsłynniejszych współczesnych inscenizacji
należała propozycja Konrada Swinarskiego, który przed sfilmowaniem dramatu wystawił
"Sędziów" w Starym Teatrze w Krakowie.
Stary Żyd Samuel ma dwóch synów. Pierworodny Natan pomaga ojcu w prowadzeniu
karczmy, a po kryjomu zajmuje się dostarczaniem dziewcząt handlarzowi żywym towarem.
Młodszy Joas, dziecko dobre, wrażliwe i natchnione mądrością, jest największą dumą
i miłością ojca. Trzynastoletni chłopiec uczy się gry na skrzypcach, przyjaźni się
z urlopowanym żołnierzem, często bywającym w karczmie. U Samuela pracuje
posługaczka Jewdocha, córka pustelnika zwanego przez wszystkich Dziadem, którego
przed laty karczmarz pozbawił podstępnie majątku i wtrącił do więzienia. Dziad
nieoczekiwanie zjawia się w karczmie, grozi właścicielowi ujawnieniem jego nieczystych
interesów. Jewdocha rozpoznaje w starym włóczędze ojca, opowiada mu swe dzieje
od momentu, gdy karczmarz ją przygarnął. Przyznaje się też ojcu do swojego związku
z Natanem, który uwiódł służącą, a później skłonił pohańbioną do dzieciobójstwa,
aby uniknąć skandalu. Dziad przysięga, że zemści się za krzywdę swoją i córki
na synach Samuela.
Karczmarz i Natan postanawiają zabić Jewdochę, jedynego świadka swoich dawnych
występków. Z premedytacją planują nową zbrodnię, zamierzając zrzucić winę na urlopnika.
Gdy żołnierz zjawia się w karczmie, Natan podsuwa mu pistolet, a potem prowokuje
bójkę. Pada strzał, ranna Jewdocha umiera. Przerażony żołnierz ucieka, alarmuje
żandarmerię. Do wioski zjeżdżają sędziowie. Odbywa się rozprawa przeciwko Natanowi,
oskarżonemu o handel żywym towarem i zabójstwo. Jednak w efekcie zabiegów Samuela
za winnego morderstwa zostaje uznany żołnierz. W obronie przyjaciela występuje mały
Joas. Odkrycie prawdziwego oblicza uwielbianego ojca jest dla niego takim wstrząsem,
że wrażliwy chłopiec umiera. Samuel rozpacza nad ciałem syna. W milczeniu mijają go
sędziowie, bezradni wobec bólu ojca i boskich wyroków.