TVP Historia - Program TV na poniedziałek 05 czerwca 2023

1783 - pierwszy balon braci Montgolfier;
1894 - otwarcie Panoramy Racławickiej we Lwowie;
1938 - mecz Polska - Brazylia na Mistrzostwach Świata w piłce nożnej w Strasburgu;

Do ośrodka Lunda w niewiadomym celu przyjeżdża generał Luftwaffe Erich Deller. Okazuje się, że generał jest fanem
twórczości Meiera. Leokadia i Kruk uznają, że próba odbicia jeńców z ośrodka jest zbyt ryzykowna. Ostatnie
informacje od Meiera prowokują ich jednak do działania. Zamierzają przejąć wyniki badań, które mają być transportowane
samochodem do Lipska. Natasza przekonuje Sońkę, by zabrał ją na akcję. W trakcie przygotowań Magda zmienia zdanie.
Postanawia uwolnić jeńców z ośrodka. W ataku giną Wirtz, Lund, Deller i Holke, a oddziałowi Witka i Magdy udaje się przejąć dokumentację i uratować ostatnich jeńców. Niestety, Meier ginie, zasłaniając Sońkę przed strzałem Wirtza. Schneider
dowiaduje się od Frisha o zaginięciu Margharete. Nalega, by dowódca Abwehry jak najszybciej rozpoczął poszukiwania.

Serial wojenny,

Opowieść o Polkach Halinie Szwarc, Władysławie Macieszynie, Helenie Marusarzównie, Wandzie Gertz,
Halinie Szymańskiej, których młodość i dojrzewanie przypadły na czasy wojenne. To pięć filmowych opowieści
o poświęceniu, walce, determinacji i bezinteresownym oddaniu dla Ojczyzny. To historie bohaterek z dalszych
rzędów, o których nie wspominają szkolne podręczniki, a które tym bardziej zasługują na przybliżenie ich dokonań.
Halina Szymańska (1906 - 1989), żona ostatniego polskiego attache wojskowego w Berlinie. Po wybuchu
II wojny światowej spotyka się z admirałem Wilhelmem Canarisem, szefem Abwehry, członkiem antyhitlerowskiej
organizacji Czarna Orkiestra. W wyniku tego spotkania Halina zostaje polsko - brytyjskim szpiegiem MI6.
Przekazuje informacje o dacie i planach agresji na Francję, plany zdobycia Malty, napaści na Związek Sowiecki
i późniejsze plany walk na froncie wschodnim, ruchów Africa Corps. Bez wątpienia znacząco przyczyniła się
do zdobycia przez aliantów przewagi nad Niemcami.

Film "Sidła strachu" opowiada o kulisach upadku rządu Jana Olszewskiego i stara się pokazać, jaki wpływ na to miały
polskie i rosyjskie służby specjalne. Opisuje także, na przykładzie konkretnych faktów, patologie prywatyzacyjne
i gospodarcze, z którymi musiała się zmierzyć ekipa rządowa, i sam premier Jan Olszewski, usiłując wyjść z pułapki
tzw. planu Balcerowicza. Widz dowie się też o wielu nieznanych, sensacyjnych faktach związanych z polityką
i gospodarką.
W filmie występują m.in. Jan Olszewski, marszałek senior Kornel Morawiecki, poseł PIS Janusz Szewczak i płk Piotr
Wroński - wieloletni oficer służb specjalnych PRL i RP. W "Sidłach strachu" zostały wykorzystane też nieznane
filmowe materiały archiwalne, co jeszcze bardziej wzmacnia walor filmu.

Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy
niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu
wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego
przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców
i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem
niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich);
naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu).
Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę.
Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość
naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków,
lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany.
Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy
i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania.

Lata osiemdziesiąte XIX wieku, trwają tzw. rugi chłopskie, czyli usuwanie
pod byle pretekstem osiadłych na ziemi polskich chłopów.
Powstaje Hakata, osławiona instytucja do walki z wszelkimi przejawami
polskości na ziemiach Wielkopolski. Tworzą się komisje kolonizacyjne
zajmujące się wykupywaniem polskich majątków.
W Śremie Towarzystwo Polskie nie dopuszcza do wykupienia przez Niemców
majątku hr. Poturzyckiego.
Kasia Frankowska zaręcza się z zakochanym w niej od dawna Gieruszem.

AUSROTTEN

Serial historyczny, 53 min, Polska 1981
Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia
Aktorzy: Gustaw Lutkiewicz, Anna Nehrebecka, Joanna Żółkowska,
Piotr Krukowski, Witold Dębicki, Piotr Machalica, Maciej Góraj i inni

Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku wyprawa do Normandii.

Paryż, rok 1482. Nadchodzi czas Święta Głupców, które jak co roku odbywa się na placu przed katedrą Notre Dame. Wśród różnej maści artystów cyrkowych znajduje się zmysłowa cyganka Esmeralda (Gina Lollobrigida), która wykonuje urzekający taniec przed tłumem zachwyconych widzów. Z wieży katedry, spogląda na nią pożądliwie alchemik Frollo (Alain Cuny)i zauroczony jej urodą, zleca wiernemu słudze Quasimodo (Anthony Quinn) porwanie kobiety. Lecz gdy nieurodziwy dzwonnik zbliża się do Esmeraldy, sam ulega jej urokowi. (źródło: filmweb.pl)

Seria dokumentalna BBC Worldwide o górach. W kolejnych odcinkach największe, najbardziej monumentalne łańcuchy górskie na naszej planecie: Himalaje, Andy i Góry Skaliste.
Góry Skaliste, majestatyczne, piękne i inspirujące, wywołują zarówno zachwyt jak i strach, bo życie na dużych wysokościach jest trudne. Mieszkańcy gór muszą zmagać się z zimnem, dramatycznymi zmianami pogody. Wysoko ponad chmurami znajduje się inny świat. Niezbadany. Bezlitosny. Nieprzewidywalny. Ale nawet wśród najwyższych szczytów naszej planety istnieje życie. Na przekór wszelkim przeciwnościom nieliczne, wyjątkowe zwierzęta oraz równie niezwykli ludzie odnaleźli tu swój dom. Góry Skaliste to jeden z największych łańcuchów górskich świata. Ciągnie się na długości blisko pięciu tysięcy kilometrów, niczym kręgosłup Ameryki Północnej. By przetrwać w tej nieposkromionej, dzikiej krainie, potrzeba wyjątkowych umiejętności. Kto jednak zdoła podbić ten niegościnny świat, może korzystać z nieograniczonej swobody. W tych górach pory roku zmieniają się w ciągu zaledwie godzin. W tak ekstremalnych warunkach o wszystkim decyduje odpowiednie zgranie w czasie. Niektórzy próbują wykorzystać swoją szansę zimą, inni - w czasie upalnego lata. W Górach Skalistych pewna jest tylko zmiana. Nikt nie ma tu gwarancji przetrwania. Pasmo Gór Skalistych ciągnie się od południowego zachodu na północ przez stany Kolorado, Wyoming, Idaho i Montanę aż po Kolumbię Brytyjską w Kanadzie. W Górach Skalistych jest tak wiele szczytów, że duża ich część nie ma nawet swoich nazw. W tej krainie do dziś nie brak niezbadanych dzikich obszarów. Stada jeleni kanadyjskich, wapiti, wędrują wśród górskich szczytów. Niedźwiedzie grizzly wychowują młode. Wokół swobodnie przemieszczają się bizony. To ostatnia duża ostoja tych słynnych mieszkańców Ameryki Północnej.

Od połowy osiemnastego wieku, po opublikowaniu przez Johanna Christopha Jordana książki "De Originibus Slavici"
toczy się ożywiony spór o pochodzenie Słowian. Szuka się miejsca, które jest tzw. prakolebką Słowian. Zwolennicy
teorii autochtonizmu Słowian twierdzą, że przodkowie Słowian pojawili się w Europie Środkowej przynajmniej od epoki
brązu i żelaza. Natomiast allochtoniści są zdania, że Słowianie pojawili się w Europie w III - IV wieku po narodzeniu
Chrystusa, w dorzeczu Dniepru, Prypeci i Prutu, czyli na terenach dzisiejszej Ukrainy. Stąd mieli rozpocząć wędrówkę
na tereny środkowo - wschodniej Europy. Do dyskusji historyków, antropologów i archeologów dołączyli także genetycy.
Na ile współczesna genetyka może być pomocna w rozwikłaniu zagadki pochodzenia Słowian?

Pierwszy odcinek epickiej opowieści o życiu mieszkańców powojennej Warszawy. Akcja serialu rozpoczyna się w 1945 roku. Jeszcze trwa wojna, ale z terenów wyzwolonych już wyruszają do Warszawy jej
przedwojenni mieszkańcy. Podąża tu również 17 - letni Andrzej Talar, do niedawna partyzant, później ochotnik w Wojsku Polskim. Posądzony o dezercję i zdradę, musi w Warszawie szukać schronienia.
W drodze poznaje Basię Lawinównę. Odnajduje kamienicę przy ulicy Złotej, gdzie dziewczyna mieszkała przed wojną. Basia czeka na powrót swojego narzeczonego Łukasza, po którym wszelki ślad zaginął.

Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944
(powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską
rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe.
A jednak - konieczne.
Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji
opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie
innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali
swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli
prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem
wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw.
Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez
Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia
opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie
i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na
Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu.

Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" tym razem przedstawia historię najsłynniejszej kobiety na świecie,
brytyjskiej królowej Elżbiety II. Elżbieta podczas swoich rządów poznała Johna Kennedy’ego, Charles ' a de Gaulle 'a,
Ronalda Reagana, Mahatmę Gandhiego, Marilyn Monroe, Beatlesów i Lady Gagę. Sama jest ikoną rozpoznawaną
na całym świecie, ale czy ktoś naprawdę ją zna? Wiadomo, że lubi żartować, jest odważna i wytrwała w dążeniu
do celu, rzadko pokazuje swoje uczucia, ale zawsze jest pełna godności. Dzięki filmowi widzowie mogą poznać
prywatne życie królowej, towarzysząc jej w apartamentach w Windsorze, w pałacu Buckingham czy na jachcie
Britannia. A poznać ją warto, bo przypuszczalnie już nikt nigdy nie wstąpi na tron w wieku 25 lat i pozostanie na nim
ponad 60.

Historia życia i kariery Emanuela Schlechtera. Twórcy przedwojennych szlagierów, wziętego scenarzysty filmowego,
librecisty, satyryka, współtwórcy Radia Lwów. Do historii przeszedł jako autor przebojów śpiewanych od kilku pokoleń.
Jego zwroty do dziś goszczą w języku polskim: "Każdemu wolno kochać, to miłości słodkie prawo"; "I srebro i złoto to nic,
chodzi o to, by młodym być i więcej nic"; "A mnie jest szkoda lata i letnich ciepłych wspomnień"; "Umówiłem się z nią
na dziewiątą", "Sexappeal to nasza broń kobieca"; "Odrobinę szczęścia w miłości" i wiele innych. Jest współautorem
scenariusza do filmu "Włóczęgi" z 1939 roku, do którego pisze również piosenkę dla niezapomnianego duetu Szczepka
i Tońka "Tylko we Lwowie". W niej pada najsławniejsze wyrażenie: "Bo gdybym się kiedyś urodzić miał znów Tylko we
Lwowie!".

Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii.

Cykl reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany, jakie tam zaszły
w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzi ze wszystkich grup i środowisk społecznych.
W tym wydaniu jeden dzień z życia siostry Marianiły pochodzącej z Kijowa. Od sześciu lat przebywa ona w prawosławnym
zakonie w Czernichowie. Za klasztornym murem toczy się życie, o jakim większość ludzi nie ma pojęcia. Siostry zakonne
nie lubią mówić o sobie i z zasady unikają filmowania po latach, kiedy prasa publicznie je wyśmiewała. Zrobiły jednak
wyjątek dla Barbary Włodarczyk, której pokazały surowe zasady życia w zakonie i ascetyzm, stanowiący ucieczkę przed
konsumpcjonizmem.

Program historyczny prezentujący wydarzenia z historii Polski.

Na poboczach frontowych dróg
Historia, którą dziś opowiemy, wpisana jest w dramatyczny klimat wrześniowych, frontowych dróg, w bezsenne noce,
w nieustanne marsze. Zaczyna się w momencie, kiedy pada komenda redukować tabory! Likwidować wszystko, co
przeszkadza w walce. Przyjmowała wtedy litościwa ziemia, z nadzieją wydobycia w potrzebie albo w lepszych czasach
rzeczy, które nie miały prawa trafić w ręce wroga. I od czasu do czasu teraz te depozyty oddaje. Wezwano nas do
miejsca, gdzie znaleziono starą kutą skrzynię pełną dokumentów i pieczęci. Niewątpliwie to wrześniowy depozyt.

Studzianki znowu pancerne
Następnie udamy się na rekonstrukcję bitwy pancernej pod Studziankami. Wydarzenia, które odtwarza ta szarża czołgów,
terytorialnie usytuowane są na przyczółku warecko - magnuszewskim w miejscu, gdzie front wschodni krytycznie,
niebezpiecznie dla Niemców przerwał się na zachodni brzeg Wisły. Z ich punktu widzenia następną przeszkodą wodną,
która mogła zatrzymać Armię Czerwoną, była dopiero Odra. Zmagania te miały charakter rozstrzygający.

Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy
niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu
wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego
przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców
i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem
niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich);
naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu).
Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę.
Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość
naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków,
lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany.
Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy
i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania.

Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej.
Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota.
Wykorzystano archiwalne materiały filmowe.