TVP Historia - Program TV na wtorek 13 czerwca 2023

1946 - władze PRL ogłosiły Mały Kodeks Karny;
1966 - pierwsze Międzynarodowe Biennale Plakatu w "Zachęcie";
1997 - śmierć Bułata Okudżawy;

Basia Lawinówna trafia do szpitala w Otwocku. Choroba zbliża ją do Andrzeja, który okazuje dziewczynie wiele czułości, a w końcu odważy się zaproponować jej małżeństwo. Los nie szczędzi mu jednak zmartwień. Będąc potajemnie w rodzinnym Sierpuchowie, Talar jest świadkiem zabójstwa młodego ZWM - owca. Oskarżony o popełnieniezbrodni zostaje Wiktor. Andrzej wie, że jego przyjaciel z dawnych lat jest niewinny, usiłuje mu pomóc, lecz niewiele może zdziałać. W sanatorium w Otwocku przypadkiem spotyka dawnego dowódcę. Za dezercję Andrzeja oficer został zdegradowany, przez całe lata żył myślą o zemście. Następny konflikt wywołuje pojawienie się w Warszawie drugiego z braci Talarów. Bronek zyskał sławę bohatera pracy socjalistycznej. Wyrwany ze środowiska wiejskiego, chce użyć życia w stolicy, nic sobie nie robi z braterskich przestróg. Wszystkie niepowodzenia rekompensuje jednak Andrzejowi ślub z Basią. Państwo Lawinowie cieszą się szczęściem córki. Cios spada nieoczekiwanie. Nazajutrz po ślubie przychodzi list z Kanady od Łukasza. Dawny narzeczony Basi żyje.

Film opowiada o procesach zachodzących w polityce, gospodarce, kulturze, które zadecydowały o obecnym
stanie państwa. Przyszłość można budować tylko na prawdzie. Podstawowy problem poruszony w filmie
zawiera się w pytaniu: Co należało zrobić zaraz, na początku III RP, po 1989 r. , aby była przejrzystość życia
publicznego, by rozliczyć i właściwie osądzić ludzi i procesy w Polsce, będącej dotychczas pod kuratelą
Moskwy?
Film pokazuje najważniejsze problemy, które nie zostały ujawnione i jednoznacznie ocenione, tak aby dzisiaj
było wiadomo, dlaczego pewni ludzie i pewne grupy rządzące wspierają dawnych partyjniaków i ubeków,
mają z nimi wspólne interesy, szkodzące Polsce.
Osoby występujące w filmie oraz przedstawione cytaty z prasy i literatury, zdjęcia, fragmenty kronik, filmów
archiwalnych dokumentują i uzasadniają postawione w filmie tezy.

Margaretha Gertruda Zelle, szerzej znana pod scenicznym pseudonimem Mata Hari, została aresztowana
pod zarzutem szpiegostwa i następnie rozstrzelana 15 października 1917 r. Choć od egzekucji Maty Hari
minęło już niemal 100 lat, jej szpiegowska działalność wciąż budzi wiele niejasności.
Najsłynniejsza femme fatale XX wieku, kobieta, która za życia stała się egendą, urodziła się w 1876 r.
w Holandii. Z Amsterdamu wygnał ją w wieku 18 lat skandal wywołany jej romansem z dyrektorem szkoły.
Wyszła wcześnie za mąż za znacznie starszego od siebie oficera wojsk kolonialnych MacLeoda. Małżeństwo
szybko się rozpadło. Jego rozpad przyśpieszyła tragiczna i tajemnicza śmierć synka oraz hulaszczy tryb
życia kapitana. Margaretha chyba też nie była bez winy, skoro mąż pewnego dnia zabrał córkę i odszedł,
zostawiając żonę bez środków do życia.
Trzy lata później Margaretha znalazła się w Paryżu, gdzie zamierzała spróbować szczęścia jako modelka.
Za pośrednictwem francuskiego dyplomaty trafiła na salony, gdzie zaczęła występować jako tancerka.
Z Paryża przeniosła się do Berlina. Szokowała zarówno odwagą artystyczną, jak i obyczajową. Wśród jej
kochanków byli: ambasador Francji w Berlinie, prefekt berlińskiej policji oraz szef kontrwywiadu niemieckiego.
Te znajomości przyniosły Macie Hari kosztowności, towarzyskie uznanie i wystawne życie, ale równocześnie
wciągnęły w niebezpieczną grę, której wygrać nie mogła.
Gdy w 1914 r. wybuchła wojna, Matę Hari niewiele to obeszło. Nie interesowała się polityką, ale polityka
zainteresowała się nią. Władze niemieckie potrakowały ją jako obywatelkę wrogiego państwa i zagroziły
internowaniem. Podobno zarekwirowano jej futra i kosztowności, co miało niemały wpływ na jej późniejsze
decyzje. Udało się jej wrócić do Holandii, skąd wyjechała niebawem do Paryża. Wojna, która zapowiadała się
na kilkutygodniowy konflikt, przeciągnęła się na miesiące, a później lata. W 1916 r. , najbardziej krwawym,
lecz nieprzynoszącym żadnych rozstrzygnięć na frontach, zaczęły nasilać się działania pozamilitarne.
Mata Hari, uznana za niemieckiego szpiega, była stale śledzona. Chcąc zdobyć milion franków na wygodne
życie u boku młodego rosyjskiego arystokraty, Wadima Masloffa, którego kochała, a którego rodzice
nie zgadzali się na ich ślub, Mata Hari przyjęła propozycję pracy szpiegowskiej na rzecz Francji. Jej pierwszą
misją miało być uwiedzenie i wydobycie ważnych informacji od niemieckiego następcy tronu. Miała mu być
przedstawiona na zamku w Pszczynie. Nie zwróciła uwagi na poważny sygnał ostrzegawczy.
W widowisku "Sensacje XX wieku" fascynujące kreacje stworzyli Danuta Stenka i Adam Ferency.

Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego
Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki:
1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna.
W trakcie filmu przemierzamy blisko 1000 km wzdłuż biegu Wisły w towarzystwie dwóch przewodników duchowych.
Poprzez pryzmat ich widzenia odkrywamy rzekę, jej piękno i jej problemy. Jednym z nich
jest hydrolog naukowiec, który przemierza całą Wisłę i pobiera próbki wody do przeprowadzenia analiz jej jakości;
drugim zaś jest ryba łosoś. Ryba ta wyginęła z wód Wisły w 1985 r. , a obecnie jest przedmiotem wieloletniego
projektu reintrodukcji prowadzonego w dopływach Górnej Wisły.
W pierwszym odcinku widzimy, jak narybek łososia zostaje wypuszczany przez członków WWF (World Wild Fund
for Nature) do krystalicznych wód dopływu Górnej Wisły, następnie śledzimy rozwój aż do momentu, kiedy zacznie
spływać do morza.

"Zaklęty dwór" skupia jak w soczewce główne cechy powieści romantycznej.
Przy jego realizacji Antoni Krauze objawił zręczność w operowaniu efektem sensacji,
tajemniczości i romantyczną symboliką wielu obrazów, a zarazem pokazał świetne
wyczucie w prowadzeniu scen satyryczno - komicznych"- komplementowała twórcę
filmu krytyka. Równocześnie powodzenie serialu skłoniło recenzentów do poszukiwania
odpowiedzi na pytanie, kim był autor"tej powieści z dreszczykiem", według której
nakręcono film.
Istotnie, Walery Łoziński (1837 - 61) jest dziś pisarzem zapomnianym. Zginął młodo
w pojedynku, nie dotarłszy do armii Garibaldiego, do której zamierzał się zaciągnąć
(był gorącym patriotą, już w młodości"zarażonym"demokratycznymi ideami epoki
- z gimnazjum w Samborze został relegowany za"wrogie nastawienie do rządu"
austriackiego). Zdążył napisać pięć powieści, sporo wierszy, utwór sceniczny,
dziesiątki artykułów i drobiazgów literackich do wszystkich gazet lwowskich.
W powieściach"Szlachcic chodaczkowy","Szaraczek i karmazyn"przeciwstawiał
kosmopolityzm i egoizm"karmazynów"szczeremu patriotyzmowi drobnej szlachty.
Do jego najdojrzalszych utworów należą"Czarny Matwij"oraz dwie powieści
o spiskach galicyjskich przed rokiem 1848 -"Zaklęty dwór"i jego kontynuacja
"Dwie noce", gdzie wprowadził postać emisariusza Towarzystwa Demokratycznego
Polskiego, który działa na terenie zaboru austriackiego przed wybuchem Wiosny Ludów.
"Zaklęty dwór", jedna z najciekawszych powieści politycznych epoki, jednocześnie
jest dowodem na to, jak zręcznie umiał Łoziński budować sensacyjną, awanturniczą
intrygę i nastrój niesamowitości i grozy.
Trzej główni bohaterowie serialu to tajemniczy maziarz oraz Juliusz Żwirski, spadkobierca
znanego z dziwactw starościca Mikołaja, i jego szkolny kolega Damazy Czorgut (obu
młodzieńców autor obdarzył pewnymi przymiotami i elementami własnej biografii).
Damazy przyjeżdża właśnie do Żwirowa, rodowej siedziby przodków Juliusza.
Intryguje go stary, opuszczony dwór starościca Mikołaja strzeżony przez Kostię Bulija,
a wśród miejscowej ludności budzący zabobonną trwogę.
Miejscowy sędzia opowiada Czorgutowi historię starościca i ujawnia treść jego testamentu.

CIEŃ STAROŚCICA

Serial historyczny, przygodowy, 57 min, Polska 1976
Reżyseria: Antoni Krauze
Scenariusz: Andrzej Wydrzyński
Zdjęcia: Stefan Pindelski
Występują: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Binczycki,
Tadeusz Bartosik, Zofia Czerwińska, Wiesław Gołas, Grażyna Fryman - Kruk, Jan Nowicki,
Bruno O'ya, Mieczysław Voit, Janusz Zakrzeński, Janusz Paluszkiewicz i inni

Stanisława Bareja. Jego nazwisko stało się marką. Jak u Barei, zupełny Bareja, Bareja wiecznie żywy - w ten sposób miliony Polaków opisują absurdalne historie. Nikt nie pokazał PRL - u lepiej niż ten właśnie reżyser. Bareja to mistrz groteski i najwybitniejszy polski twórca komedii, ale także bardzo bystry obserwator rzeczywistości. O jego filmach wiemy prawie wszystko, ale ich twórca wciąż pozostaje postacią słabo znaną. Tymczasem był Bareja człowiekiem niebanalnym. Przez lata czynnie wspierał opozycję demokratyczną. W piwnicy segmentu na ulicy Fitelberga na prawie dekadę udzielił gościny drukarzom z podziemia. Przemycił też z Wiednia przez dwie granice (i to w sierpniu 1980 roku) powielacz, który służył później nielegalnej Solidarności. Nie bał się wcale, choć groziła za to kara długoletniego więzienia. Te fakty są opinii publicznej znane słabo albo wręcz wcale, warto więc je przypomnieć.

Elżbieta I panowała przez czterdzieści pięć lat, od 1558 do 1603 roku, rządząc samodzielnie. Utrzymywała, że jest królową dziewicą,
a swemu krajowi poświęciła wszystko, żyjąc w celibacie. Była córką króla mordercy, Henryka VIII i straconej przez niego Anny Boleyn.
Elżbietański złoty wiek, naznaczony był wyprawami do Ameryki, teatrem Williama Szekspira i wspaniałą architekturą. Wygrana bitwa
morska z królewską Armadą Hiszpanii, sprawiła, że Anglia stała się mocarstwem.
"Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych
przez francuską telewizję publiczną. Gospodarzem programu jest znany dziennikarz Stephan Bern, którego przodkowie pochodzą
z Polski. Każdy z odcinków serii przedstawia losy wybranej postaci historycznej oraz prezentuje skarby kultury - miejsca i zabytki
stanowiące część europejskiego dziedzictwa.

Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju.

Andrzej i Basia są szczęśliwi w pierwszych miesiącach małżeństwa. Nie zdają sobie sprawy z rozterek, jakie przeżywają państwo Lawinowie, ilekroć odbierają listy od Łukasza z Kanady.
Andrzej popada w konflikt z uczelnianą organizacją ZMP, martwi go też tryb życia jego brata, Bronka. Pomimo trudności Talar kończy studia, otrzymuje wymarzony dyplom inżyniera.
Życie Bronka przypomina natomiast staczanie się po równi pochyłej; dawny bohater pracy socjalistycznej, zapijaczony i wykolejony, ginie tragicznie. Najmłodszy z braci, Leszek, obwinia
Andrzeja o jego śmierć. Propagandowa szopka, jaką urządzają podczas pogrzebu szefowie organizacji młodzieżowej, pogłębia rozdźwięk w rodzinie Talarów. Konflikty i kłopoty osobiste
nie pozwalają Andrzejowi w pełni cieszyć się sukcesami w fabryce, gdzie właśnie uruchomiono produkcję pierwszego samochodu marki Warszawa.

Błękitna Armia - Renault FT. Wiosną 1919 roku sformowany został Pierwszy Pułk Czołgów. Pierwsza w dziejach Polski
jednostka pancerna, wyposażona we francuskie czołgi FT wchodziła w skład tzw. Błękitnej Armii. Gdy w 1919 roku armia
gen. Hallera przybyła do odradzającego się państwa polskiego, z dnia na dzień staliśmy się czwartą potęgą pancerną
świata, a polskie czołgi odegrały ważną rolę w wojnie polsko - bolszewickiej. W programie poznamy historię pułku
i możliwości wiernej repliki czołgu FT.

Film dokumentalny "Solidarność Walcząca w Trójmieście" przybliża temat początków tej organizacji na Pomorzu.
Współzałożyciele SW Trójmiasto Andrzej Kołodziej i Roman Zwiercan opowiadają o kulisach działalności opozycyjnej.
W filmie zostały poruszone wątki walki czynnej z komunistami m.in. ostrzegawczej detonacji w budynku PZPR - u w Gdyni
oraz operacji służb specjalnych o kryptonimie"Rafo", wymierzonej w Solidarność Walczącą.
"Rozpoznać i zlikwidować" to zalecenie wcielono w życie i w przededniu "okrągłego stołu", deportowano z kraju przywódców
Solidarności Walczącej, Kornela Morawieckiego i Andrzeja Kołodzieja.
Film powstał z okazji Obchodów 35 - lecia Solidarności Walczącej Oddział Trójmiasto, odbywających się pod
Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Andrzeja Dudy w 100 - lecie Odzyskania Niepodległości.
W filmie występuje m.in.: premier Mateusz Morawiecki

Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach.

W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono
na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano
strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły
do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami.
Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu
do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy
i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich.

HHhH to akronim od Himmlers Hirn heisst Heydrich, czyli "mózg Himmlera nazywa się Heydrich". Scenariusz filmu został oparty na powieści pod tym tytułem Laurenta Bineta o zbrojnej akcji czeskiego ruchu oporu na Reinharda Heydricha, pomocnika Heinricha Himmlera. Zamach został przeprowadzony w Pradze,
w maju 1942 roku, pod kryptonimem Operacja Anthropoid. II wojna światowa. Utworzony przez Hitlera Protektorat Czech i Moraw, gdzie niepodzielnie rządzą niemieccy protektorzy. Najbardziej znanym z nich jest właśnie Reinhard Heydrich, należący do najpotężniejszych ludzi III Rzeszy, to jeden z największych zbrodniarzy wojennych. Zamach na życie Heydricha, znienawidzonego kata Pragi, przygotowują Czech Jan Kubis i Słowak Jozef Gabcik.

Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju.

Margaretha Gertruda Zelle, szerzej znana pod scenicznym pseudonimem Mata Hari, została aresztowana
pod zarzutem szpiegostwa i następnie rozstrzelana 15 października 1917 r. Choć od egzekucji Maty Hari
minęło już niemal 100 lat, jej szpiegowska działalność wciąż budzi wiele niejasności.
Najsłynniejsza femme fatale XX wieku, kobieta, która za życia stała się egendą, urodziła się w 1876 r.
w Holandii. Z Amsterdamu wygnał ją w wieku 18 lat skandal wywołany jej romansem z dyrektorem szkoły.
Wyszła wcześnie za mąż za znacznie starszego od siebie oficera wojsk kolonialnych MacLeoda. Małżeństwo
szybko się rozpadło. Jego rozpad przyśpieszyła tragiczna i tajemnicza śmierć synka oraz hulaszczy tryb
życia kapitana. Margaretha chyba też nie była bez winy, skoro mąż pewnego dnia zabrał córkę i odszedł,
zostawiając żonę bez środków do życia.
Trzy lata później Margaretha znalazła się w Paryżu, gdzie zamierzała spróbować szczęścia jako modelka.
Za pośrednictwem francuskiego dyplomaty trafiła na salony, gdzie zaczęła występować jako tancerka.
Z Paryża przeniosła się do Berlina. Szokowała zarówno odwagą artystyczną, jak i obyczajową. Wśród jej
kochanków byli: ambasador Francji w Berlinie, prefekt berlińskiej policji oraz szef kontrwywiadu niemieckiego.
Te znajomości przyniosły Macie Hari kosztowności, towarzyskie uznanie i wystawne życie, ale równocześnie
wciągnęły w niebezpieczną grę, której wygrać nie mogła.
Gdy w 1914 r. wybuchła wojna, Matę Hari niewiele to obeszło. Nie interesowała się polityką, ale polityka
zainteresowała się nią. Władze niemieckie potrakowały ją jako obywatelkę wrogiego państwa i zagroziły
internowaniem. Podobno zarekwirowano jej futra i kosztowności, co miało niemały wpływ na jej późniejsze
decyzje. Udało się jej wrócić do Holandii, skąd wyjechała niebawem do Paryża. Wojna, która zapowiadała się
na kilkutygodniowy konflikt, przeciągnęła się na miesiące, a później lata. W 1916 r. , najbardziej krwawym,
lecz nieprzynoszącym żadnych rozstrzygnięć na frontach, zaczęły nasilać się działania pozamilitarne.
Mata Hari, uznana za niemieckiego szpiega, była stale śledzona. Chcąc zdobyć milion franków na wygodne
życie u boku młodego rosyjskiego arystokraty, Wadima Masloffa, którego kochała, a którego rodzice
nie zgadzali się na ich ślub, Mata Hari przyjęła propozycję pracy szpiegowskiej na rzecz Francji. Jej pierwszą
misją miało być uwiedzenie i wydobycie ważnych informacji od niemieckiego następcy tronu. Miała mu być
przedstawiona na zamku w Pszczynie. Nie zwróciła uwagi na poważny sygnał ostrzegawczy.
W widowisku "Sensacje XX wieku" fascynujące kreacje stworzyli Danuta Stenka i Adam Ferency.

Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej.
Odcinek poświęcony niemieckiej inwazji na Norwegię.
(Obraz tworzą w całości czarno - białe archiwalne materiały filmowe.)