Rio Grande

(RIO GRANDE)

Western, 100 min, USA 1950
Reżyseria: John Ford
Scenariusz na podstawie opowiadania Jamesa Warnera Bellaha "Mission
with No Record": James Kevin McGuinness
Zdjęcia: Bert Glennon
Muzyka: Victor Young
Aktorzy: John Wayne, Maureen O'Hara, Ben Johnson, Claude Jarman
Jr, Harry Carey Jr, Chill Wills, J. Carrol Naish, Victor McLaglen i inni

O twórczości Johna Forda napisał kiedyś jeden z historyków kina jako o "kinie
marzeń i wspomnień, kinie świetlistych obrazów zabarwionych elegijną melancholią,
tęsknotą do utraconej niewinności już nie do odzyskania, niewinności człowieka
i społeczeństwa, jego nadziei i wizji, które bieg historii, postęp i polityka uczyniły
niespełnionymi". Tę postawę reżysera najpełniej chyba odzwierciedla kawaleryjska
trylogia oparta na literackich oryginałach Jamesa Warnera Bellaha: "Fort Apache"
(1948), "Nosiła żółtą wstążkę" (1949) i właśnie "Rio Grande" z 1950 r. Odbierać ją
trzeba na dwóch poziomach: bezpośrednio - jako opowieść o bohaterstwie żołnierzy
z wysuniętych daleko placówek, pośrednio - jako refleksję na temat początków
narodu, w którym kawalerzyści reprezentują "lepszą", białą kulturę, a Indianie są
skłóconymi z nimi, wyobcowanymi intruzami. Kawalerzyści, którzy w istocie bardziej
przypominali składem Legię Cudzoziemską, nie grzesząc nadmiarem cnót i mając
niejedno na sumieniu, w filmach Forda nabierają cech szlachetnych rycerzy, gotowych
oddać życie dla dobra sprawy. Ale gdzieś zza kulis akcji wyłania się w konkluzji
dręczące pytanie, czy ostatecznie Ameryka wybrała słuszną drogę, czy stawiając na
urbanizację i rozwój przemysłowy, nie utraciła swego właściwego, całkowicie
odmiennego przeznaczenia, okupując taki wybór m. in. ofiarą z Indian.
Kilka lat po zakończeniu wojny secesyjnej, na terenach graniczących z Meksykiem
pułkownik Kirby Yorke dowodzi kawaleryjskim fortem nad rzeką Rio Grande. Jego
żołnierze staczają regularne potyczki z Apaczami, ścigając ich do granicznej rzeki,
której amerykańskim żołnierzom nie wolno przekraczać. Po powrocie z kolejnego
wypadu pułkownik dowiaduje się, że do fortu przybył nowy rekrut - jego syn Jefferson,
który nie zdawszy egzaminów w akademii wojskowej w West Point, musiał opuścić
mury uczelni. Ojciec nie widział go od 15 lat, od czasu, gdy opuściła go żona.
Pochodząca z Południa Kathleen nie mogła wybaczyć mężowi, że podczas wojny
secesyjnej, walcząc po stronie Unionistów z Północy, spalił plantację jej rodziców.
Rozstając się z mężem, zabroniła mu także kontaktów z synem.
Kirby zapowiada Jeffowi, aby nie liczył na żadne ulgi ze względu na łączące ich
więzy krwi. Uważa, że matka wychowywała go zbyt pobłażliwie i dlatego nie podołał
wymaganiom uczelni. Teraz nadszedł czas, aby uczynić z niego prawdziwego
mężczyznę. Niebawem w forcie zjawia się również Kathleen, która - w obawie o życie
Jeffa - żąda od Kirby'ego, aby zwolnił syna ze służby. Pułkownik nie chce jednak
ingerować w decyzje syna, który odmawia opuszczenia fortu. Mimo długiego niewidzenia
i odmienności zdań, Kirby i Kathleen uświadamiają sobie, że dawne uczucie nie do
końca w nich wygasło, choć początkowo nie mają odwagi tego wyznać.
Nocą grupa Apaczy zakrada się do fortu i odbija swych pojmanych współtowarzyszy.
Kawalerzyści ruszają za nimi w pościg, ale Indianie znikają po drugiej stronie rzeki.
W obawie przed ich następnymi atakami pułkownik nakazuje ewakuować kobiety i dzieci
do położonego dalej od granicy fortu Bliss. Do ich eskortowania wyznacza m. in. Jeffa.
Ale gdy ewakuowani ruszają w drogę, Indianie przypuszczają atak. Jeff Zawraca do fortu,
aby wezwać posiłki. Zanim zdąży wrócić, Apacze porywają wszystkie dzieci.